Onze-Lieve-Vrouw met Kind [verdwenen] - Oude Beurs 16, Spanjepandsteeg
Thomas Maes (toegeschreven), 18de eeuw
Tussen maart 1981 en maart 1982 verdween een gevelbeeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind op de hoek van de Oude Beurs en Spanjepandsteeg. Het werd hier geplaatst in 1878 en kwam toen van de hoek Oude Beurs en Wisselstraat.
In 1980 was Voor Kruis en Beeld, bij monde van de heer Deckers, alert voor de naderende verdwijning, hier was immers een nieuwbouw gepland. Een belofte van de bouwfirma liet de vereniging in de waan dat het zou herplaatst worden bij de oplevering van het nieuwe pand; het zou nooit meer terugkomen.
Naar voorstelling was het een typische 'Onze-Lieve-Vrouw Medeverlosseres', een Maria staand op de wereldbol met maansikkel, met het Kind op de (linker)arm dat met zijn kruisstaf de kop van de over de globe sluipende slang doorboort.
Het werk wordt toegeschreven aan Thomas Maes (18de eeuw), deze was in 1696 en opnieuw in 1708-1709 deken van de Antwerpse Sint-Lucasgilde. De Mortselse Sint-Benedictuskerk bezit een eiken biechtstoel (zijbeuk noord) uit 1710, vervaardigd door hem in samenwerking met Pieter Convent.
Nota: Amand De Lattin beschreef dit beeld in 1955 onterecht als 'vernield door een vliegende bom'.
Boven en detail: ongedateerde foto (jaren 1970), Archief Voor Kruis en Beeld
Tweede rij: een opname uit 1942 of 1944(?) - © KIK-IRPA, Brussels (Belgium), cliché B073685 met detail
Derde rij links: een ongedateerde foto (eind jaren 1950 of vroege jaren 1960) met het kruispunt van de Oude Beurs en de Lange Doornikstraat (links) en de Spanjepandsteeg (rechts). Op de hoek is de Madonna nog aanwezig maar andere panden zijn gesloopt na de inslag van een V-bom in de Tweede Wereldoorlog (14 december 1944). - Verz. WS
Derde rij rechts: de foto verschenen in 'Le Patriote illustré', 6/06/1937
Archief: Hs1491, [f° 6r°]
Iconografie: SAA, GP # 2474 (sa077062); "Anvers, capitale de la dévotion mariale", 'Le Patriote illustré', 6/06/1937, p. 728-729 (foto p. 729); 'Kerk en Leven', nr. 28, 10 augustus 1972, p. 1 (afb.: foto Zafar).
Thyssen 1902, p. 202; Thyssen 1922, p. 171; Lattin 1955, p. 126; 'Kerk en Leven', nr. 28, 10 augustus 1972, p. 1.
Referentie: vkb1.0289
Teksten:
Oude Beurs en Wissel straat. L. V. beeld met Kindje op den arm zijner goddelijke moeder. Het Gods Kind houd de lange kruis roede in de hand. Met sierlijken troon en kunstig voetstuk. Thomas Maes. [Hs1491, f° 6r°].
Onze-Lieve-Vrouweparochie (bestaande beelden)
Oude Beurs en Spanjepandsteeg. – 91. – De O. L. Vrouw die men hier ziet, draagt het goddelijk Kindje op den linker arm en streelt het met de rechter hand. Dit beeld dagteekent van vóór de XVIIIe eeuw. Het was vroeger geplaatst op den hoek Oude Beurs en Wisselstraat vanwaar het naar de huidige plaats overgebracht werd in het jaar 1878.
Tijdens het jubelfeest van Z.H. Pius IX, las men rond het beeld de volgende jaarschriften:
“aLLerheILIgste MaagD, VerLos pIUs Van aLLe zYne onheILen”.
“WaaroM JUIChen De Ware ChrIstenen?
pIUs IX heersCht XXV Jaren”.
[Thyssen 1922, p. 171]
Oude Beurs en Doornikstraat. — De bom die daar neerkwam beschadigde het huis De Spiegel waarvan de oorsprong opklimt tot de 15e eeuw. De oude uitkijktoren bleef ongehavend, maar de fraaie inkompoort met haar allegorisch beeldhouwwerk liep onherstelbare schade op. Door dezelfde bom werd een groot stuk der Doornikstraat weggeslagen. Nagenoeg gansch het gedeelte tot aan den Koraalberg, werd ofwel vernield ofwel moest neergehaald worden. Enkele oude puntgevels vielen daarbij ten offer. In de Oude Beurs zelf moesten de huizen neergehaald worden tot aan de Hofstraat. De hooge trapgevel die men van op de Groote Markt bemerkte, moest daarbij omgetrokken worden. ["Geteisterd Oud-Antwerpen", 'Mededeelingen der Vereeniging voor Natuur- en stedenschoon – Antwerpen', Antwerpen, 25 Juli 1945]
Hoek Oude Beurs en Spanjepandsteeg. – O. L. V. beeld (vernield door een vliegende bom).
Dagtekent van vóór de XVIIIe eeuw. Was vroeger geplaatst op de hoek Oude Beurs en Wisselstraat en werd naar zijn huidige plaats overgebracht in 1878. [Lattin 1955, p. 126].
14 december 1944: De Lange Doornikstraat (en Oude Beurs) wordt door een V-bom getroffen. 14 huizen worden vernield, 21 onherstelbaar beschadigd, 68 ernstig beschadigd en 270 licht beschadigd. Er vallen 59 doden en 37 gewonden, 1 persoon werd vermist. [3 foto's, F. Claes / SAA: MA. 22641].
15 AUGUSTUS: TENHEMELOPNEMING VAN MARIA
foto: Zafar
Wie de binnenstad van Antwerpen bezoekt, zal verbaasd zijn hoeveel mooie beelden van Maria aangebracht zijn in de oude huizen en op de hoeken van de straten. Er zijn er nu nog zeker meer dan tweehonderd. Voor zeer veel beelden brandt nog iedere avond licht. Op 15 augustus worden ze nog in de bloemen gezet. Ons beeld is dit van de Oude Beurs, in de nabijheid van de Spanjepandsteeg. Vroeger stond het op de hoek van de Oude Beurs en de Wisselstraat. In 1878 werd het verplaatst.
Antwerpen is een traditionele Mariastad. De traditie gaat terug naar de inval van de Noormannen (837). Volgens die traditie ontsnapte één beeldje aan het geweld. Het werd op een boomstronk in een moestuin teruggevonden. Het kreeg de naam 'Onze Lieve Vrouw van 't Staaksken'. Dat is de reden waarom de kathedraal van Antwerpen 'Onze Lieve Vrouw kathedraal' werd in 1399. In 1533, in de brand van de kathedraal, ging het beeld verloren. Overigens werden ook de ontelbare straatbeelden verwoest gedurende de beeldenstorm en later vervangen door meestal zeer mooie renaissance-beelden.
Te vermelden dat de Mariadevotie in Antwerpen nog werd aangewakkerd door 'de bom van 1914'. Het feit: een grote granaat vloog bij de beschieting van de stad dwars-door de kathedraal en bleef zonder te ontploffen liggen voor het Onze Lieve Vrouw-altaar.
In zijn boek 'Antwerpen vermaard door de eredienst van Maria' beschreef de auteur August Thijssen ongeveer 500 Mariabeelden in Antwerpen en randgemeenten, zoals die er nog stonden in 1922. Een speurtocht naar de nog bestaande beelden in de oude stadskern van Antwerpen blijft de moeite waard. ['Kerk en Leven', nr. 28, 10 augustus 1972, p. 1]
