Sint-Jacob (H. Jacobus de Meerdere) [verdwenen] - hoek Sint-Jacobsmarkt, Sint-Jacobstraat [wegkapel]
Het hoekhuis Sint-Jacobsmarkt 2, met zijn voor Antwerpen opmerkelijk leistenen overkragend dak, bezit op de straathoek een hoge ingemetste zuil waarvan vandaag de betekenis voor velen een raadsel vormt.
Deze kolom is geen overblijfsel van een verdwenen stadpoort, een onwaarschijnlijkheid op die plaats, wel het restant van een - zeker tot de 16de-eeuw teruggaande - wegkapel.
We zijn omtrent dit object op twee wijzen ingelicht, er is een archiefstuk en een visuele bron. De wegkapel staat mooi getekend op die plaats op het zicht van Antwerpen in vogelvlucht door Bononiensis (ca. 1565), en de archieftekst heeft het over een herstelling en stofferen (polychroom schilderen) in 1590 van de 'steenen sint jacob' op die hoek. Paludanus, de kunstenaarsnaam van Willem Van den Broecke (Mechelen, 1530 – Antwerpen, 11 maart 1579) ontving hiervoor 18 gulden.
Er zijn nog andere zulke pijlers met een beeld in een behuizing (wegkapel, brugkapel) op hoger vermeld zicht van Bononiensis te vinden: zie Haringvliet voor een overzicht.
Archief: Archief Sint-Jacobskerk Antwerpen (ASJ), Kerkfabriek, Financiële registers, Kerkrekeningen 1589-1590, nr. 6 (oud nr. 36), f° 48v°
Iconografie: Bononiensis (1565)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 241-242 (nota E. Dilis); Thyssen 1922, p. 181-182 (nota E. Dilis); Bouwen 3nb 1979, p. 469
Referentie: vkb1.1593
Teksten:
- [30 juli 1590] Den XXX Julij betaelt aen Palidanus achtthien guldenen, voor het vermaken vanden steenen sint Jacob die daer staet opden hoeck van de sint Jacobsstrate, met het stofferen compt … XVIII guld.
[ASJ, Kerkfabriek, Financiële registers, Kerkrekeningen 1589-1590, nr. 6 (oud nr. 36), f° 48v° - Sint-Jacobsparochie (verdwenen beelden)
(St) Jacobsstraat en markt. – 156. Twee St-Jacobsbeelden: In het begin der XVde eeuw, tijdens de oprichting der kapel, welke later de kollegiale kerk van den H. Jacobus moest worden, bevond zich omtrent den hoek der St Jacobsmarkt en straat, een pilaar bekroond met een steenen beeld van voornoemden Apostel. Men weet dat er toenmaals groote devotie heerschte tot dien heilige; dat er veel bedevaarden gedaan werden naar Sint Jacob van Compostelle, eene stad van Spanje, en dat, buiten de St Jacobskapel, er nog een godshuis en ook een gasthuis, dien heiligen toegewijd, in de nabijheid van het Kipdorp bestonden.Het is waarschijnlijk dit beeld, dat verminkt of beschadigd door de beeldenstormers der XVIde eeuw, in 1590, hersteld werd op kosten der kerkfabriek van Sint Jacobs door Raphaël Paludanus, of van den Broecke. Hierover treft men in de rekening van voorgemelde kerk:
"Den, XXX Juli 1590, betaelt aen Palidanus, achtien guldenen voor het vermaken van den steenen Sint Jacob, die daer staet op den hoeck van de Sint Jacobsstrate met het stofferen; is XVIII gulden."
Dit beeld bestaat thans niet meer; men vindt nog alleenlijk den ouden pilaar gedeeltelijk in de muren van het hoekhuis ingemetst.
Op denzelfden hoek bevond zich ook vroeger een klein huisje, hetwelk een kapelletje schijnt geweest te zijn, doch dat later, tijdens de vierde vergrootirg der stad, in een wacht of rondhuisje herschapen werd. (1) Op des zelfs tinne, (2) schrijiven Mertens en Torfs, stond nog in het begin der XIXe eeuw een looden St Jacobsbeeldje. (3)
(1) Zie het meermaals beroepen plan van Virgilius van Bolonje.
(2) Tinne, zegt professer J. Bal, is eene getande omheining op de bovenste oppervlakte van eenen muur. Het beteekent ook het bovenste van een gebouw of plat dak.
(3) Bijdrage van den heer Em. Dilis. [Thyssen 1902, p. 241-242] - Sint-Jacobsparochie (verdwenen beelden)
St-Jacobsstraat en -markt. - 115-116. Twee St-Jacobsbeelden. In het begin der XVde eeuw, tijdens de oprichting der kapel, welke </p.181> later de Collegiale kerk van den H. Jacobus moest worden, bevond zich omtrent den hoek der St-Jacobsmarkt en -straat, een pilaar, bekroond met een steenen beeld van voornoemden apostel. Men weet dat er destijds groote devotie heerschte tot dien heilige; dat er veel bedevaarten gedaan werden naar Sint-Jacob van Compostella, in Spanje; en dat, buiten de St-Jacobskapel, er nog een godshuis en ook een gasthuis, dien heilige toegewijd, in de nabijheid van het Kipdorp bestonden.
Het is waarschijnlijk dit beeld, dat verminkt of beschadigd door de beeldstormers der XVIde eeuw, in 1590, hersteld werd op kosten der kerkfabriek van Sint-Jacobs, door Raphaël Paludanus, of van den Broecke. Hierover treft men in de rekening van voorgemelde kerk:
"Den XXX Juli 1590, betaelt aen Palidanus, achtien guldenen voor het vermaken van den steenen Sint Jacob, die daer staet op den, hoeck van de Sint Jacobstrate met het stofferen; is XVIII gulden."
Dit beeld bestaat thans niet meer; men vindt nog alleenlijk den ouden pilaar, gedeeltelijk in de muren van het hoekhuis ingemetseld.
Op denzelfden hoek bevond zich ook vroeger een klein huisje, hetwelk een kapelleke schijnt geweest te zijn, doch dat later, tijdens de vierde vergrooting der stad, in een wacht- of rondhuisje herschapen werd. (182: 1) Op des zelfs tinne, (182: 2) schrijven Mertens en Torfs, stond nog in het begin der XIXe eeuw een looden St-Jacobsbeeldje. (182: 3)
182(1) Zie het meermaals beroepen plan Virgilius van Bolonje.
182(2) Tinne, zegt professor J. Bal is eene getande omheining op de bovenste oppervlakte van eenen muur. Het beteekent ook het bovenste van een gebouw of plat dak.
182(3) Bijdrage van den heer Em. Dilis. [Thyssen 1922, p. 181-182]
