Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen - Italiëlei 98A (tuin kapucijnenklooster / Pax Christi Vlaanderen)
J.B. De Vos, 1859, natuursteen
Inleiding – De tuin die hier bereikbaar is via een ruime poort en leidt naar de achterin gelegen bouw, vormt één geheel met het klooster en de kerk van de paters kapucijnen aan de Korte Winkelstraat bij de Ossenmarkt. [>] In de gebouwen aan de tuinzijde is de zetel van Pax Christi Vlaanderen gevestigd. De drie nu bestaande religieuze beelden die verspreid op deze locatie te vinden zijn, werden door de kapucijnen opgesteld. Van het twintigste-eeuwse madonnabeeld van Poels bestaat geen gedocumenteerd verhaal. Twee andere beelden, een H. Franciscus en een Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, werden omstreeks 1892-1893 geplaatst. Ze bevonden zich ervoor aan de Korte Winkelstraat en verhuisden daar bij de kerkvergroting. Het Franciscusbeeld kwam van de oude voorgevel, de Immaculata stond op het (toen verdwenen) voorplein opgesteld. Een kruisbeeld uit 1859, eveneens van dit voorerf afkomstig, verhuisde mee, maar verdween inmiddels.
In de tuin staat op een grote sokkel, vooraan versierd met een gevleugeld engelenkopje, een imposant vrijstaand beeld van Onze-Lieve-Vrouw bovenop een indrukwekkend sculpturaal voetstuk. Deze Immaculata is naar hier verhuisd van het vroegere voorplein van de kapucijnenkerk (zie inleiding hierboven) en was een geschenk van de kunstenaar. Het werk dateert van 1859, ontstond dus kort na de dogmaverklaring van Maria Onbevlekt Ontvangen in 1854, en ademt de geest van 'Onze-Lieve-Vrouw van de Medaille' uit 1830. Eén detail, dat van de handen, stemt niet overeen. Het geeft het beeld wel een verschillende betekenis. <noot 1>
Maria draagt een eenvoudig gedrapeerd kleed en een soepele mantel met lange mouwen. Ze strekt haar armen neerwaarts, de handpalmen naar beneden gericht. Een licht kroontje met leliemotief rust op haar lange golvende haarlokken. Deze kroon is geen opzetstuk maar maakt integraal deel uit van het beeldhouwwerk. <noot 2> Maria staat op een enorme maansikkel die rust op een met wolken omstuwde globe. Ze richt haar blik neerwaarts: een en al aandacht naar de om maan en globe kronkelende slang, die ze in alle rust, blootsvoets vertrapt.
Dit voortreffelijke werk van J.B. (of Jos.) De Vos bezit een zekere historische betekenis. Het beeldtype kende blijkbaar maar een kortstondig bestaan in Antwerpen. Gekende historische voorbeelden uit dezelfde periode zijn twee werken van Jan Van Arendonck, een beeld voor het westportaal van de Kathedraal [>] (verdwenen) en dat van de hoek Minderbroedersrui en Minderbroedersstraat (vernieuwd).
Het beeldhouwwerk werd in 2013 gerestaureerd door David Natidze. Er gebeurde plastisch herstel aan de handen. De rechterhand werd volledig nieuw aangebracht (ze ontbrak), de linkerhand werd aangevuld. De kroon werd door hem ook verguld.
noot 1: De ‘Medaille’-voorstelling is gebaseerd op een van de Mariaverschijningen aan zuster Cathérine Labouré in 1830. Bij dit type zijn Maria’s handpalmen geopend naar de beschouwer gekeerd, een geijkte uitbeelding van haar rol als ‘Middelares’. Zie bij Leeuwenstraat, hoek Vrijdagmarkt voor een beeld van dit type.
noot 2: In de traditionele voorstelling van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen komt geen kroon voor; in feite is het hier een vergissing van de beeldhouwer.
- Archief: Hs1491, [f° 9r°]
- Literatuur: Thyssen 1902, p. 292, 309; Thyssen 1922, p. 247, 257; Madonna 2010, p. 81, 83
- Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 20 [12de j. (2013), 1-2], p. 10, 24
- Referentie: vkb1.0049
