Onze-Lieve-Vrouw met Kind, Middelares (‘O.-L.-Vrouw van het Heilig Hart’) - Kasteelpleinstraat 45

ca. 1875-1925, stenig materiaal

Aan deze gevel hangt een Madonna die, meer nog dan het beeld op nr. 26, de devotie voor 'Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart van Jezus' illustreert.

Maria, rechtopstaand met de slang onder haar voeten, draagt en presenteert het geklede 3 à 4 jaar oude Jezuskind en toont met haar vrije rechterhand diens symbolische hart. Haar blik richt zich neerwaarts naar hem. Jezus op zijn beurt spreidt zijn armen naar de gelovigen en kijkt hen frontaal aan.

Dit op een prent van S. Capparoni (Rome, 1868) gebaseerde beeld komt bij ons zeer frequent voor in het laatste kwart van de 19de tot het eerste kwart van de 20ste eeuw.<noot 1> Een plastische uitwerking door een beeldenproducent als Raffl et Cie (Parijs, 1875) zal daar niet vreemd aan zijn. Het gaat hier om een tweede type, sterk verschillend van de aanvankelijke voorstelling die pater Jean Jules Chevalier (1824-1907), de bezieler van deze devotie, voor ogen stond. <noot 2>

Een essentieel aspect bij alle voorstellingstypes is de interrelatie tussen Moeder en Kind (of beiden met de toeschouwer) via gebarentaal, het zijn zgn. 'dialoogbeelden'.

Opvallend is verder de gelijkenis van de console met die van het beeld aan de overkant (nr. 24).

In juni 2015 werd niet alleen de gevel maar ook het beeld opgeknapt. De ontluisterende conditie van voordien behoort tot het verleden. Aan de nog bestaande lichtarm is terug een kleine lantaarn-armatuur aangebracht.
Het opgeknapte beeld, met lantaarn (foto: WS, 5-03-2017)

Hieronder: tot in het voorjaar 2015 was de conditie van dit beeldhouwwerk beschamend slecht (foto's WS, 2009)

Hieronder: Twee niet meer aanwezige beelden, links dat van de Gazet van Antwerpen aan de Augustijnenstraat (dia Darimont, voor de afname in 1989, archief VKB). Centraal de Madonna van de hoek Provinciestraat en Ploegstraat (foto WS, juni 2009). Helemaal rechts, de typevoorstelling. 

Tenslotte: Een vroeg voorbeeld uit 1866 door beeldhouwer Redig van de beeldengroep (Type 1, Issoudun A), te zien in Borgerhout op de hoek Bloemstraat 67 en Borgerhoutsestraat. Maria is voorgesteld met gespreide handen (Onbevlekt Ontvangen) en staat achter een ca. twaalf jaar oud Jesuskind opgesteld. Deze wijst enerzijds op zijn hart en met de opgeheven rechterhand tevens naar zijn moeder. (foto WS, juli 2006) - Zie noot 2

• <noot 1> Zeer op elkaar lijkende versies waren o.m. te vinden aan de Katwilgweg op Linkeroever (Gazet van Antwerpen; herkomst Nationalestraat 46, hoek Augustijnenstraat) en Provinciestraat 82 hoek Ploegstraat. Beide beeldhouwwerken zijn van de gevel afgenomen en in een stedelijk depot in bewaring genomen. Nog aanwezig zijn Mechelseplein 26 en Venusstraat 17 (zie daar; herkomst Keizerstraat 43, hoek Gratiekapelstraat). Verder zijn er te vinden in de Antwerpse districten en doorheen heel België, Nederland, ...

Interessant is te weten dat het veel gecommercialiseerde beeld ook door individuele kunstenaars werd (na)gekapt. Het beeld van de Nationalestraat is een product van De Boeck en Van Wint (1891), dat van de Keizerstraat (nu Venusstraat 17) werd vervaardigd door Desiré Duwaerts (1885).

• <noot 2> Het basistype met deze betiteling groeide uit de voorstelling op een in 1861 in Issoudun (Frankrijk) door L. Lobin geplaatst glasraam. Het wordt plastisch uitgewerkt als een beeldengroep (Type 1, Issoudun A). Maria is voorgesteld met gespreide handen (Onbevlekt Ontvangen) en staat achter een ca. twaalf jaar oud Jesuskind opgesteld. Deze wijst enerzijds op zijn hart en met de opgeheven rechterhand tevens naar zijn moeder. In Borgerhout op de hoek Bloemstraat 67 en Borgerhoutsestraat komt een vroeg voorbeeld voor (Redig, 1866). Het bovenvermelde tweede type (Type 2, Rome) ontwikkelde zich los van Chevalier in Rome (na 1868) en tenslotte ontstond er nadien in Issoudun (na 1875) nog een derde type (Type 3, Issoudun B), zie de nota Keistraat 8. Nog omstreeks 1950 werd het gecommercialiseerd, zie Begijnenstraat 71. - Zie voor de bespreking van dit type beelden: Theo Aerts, ‘O.-L.-Vrouw van het H. Hart. Theologische verschuivingen en iconografische variaties’, z.pl., 1999 (Aerts 1999).

Archief en literatuur:

• Literatuur: Bouwen 3nb 1979, p. 578; Schepens 1981, p. 77, 79; Aerts 1999, p. 18-20, 22-23 en passim; Madonna 2002, p. 147; Madonna 2010, p. 95
• Referentie: vkb1.055