Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Kleine Markt

Jos Mertens, 1888, natuursteen — Beschermd monument 8 maart 1940

Midden op de Kleine Markt staat een van de mooiste Onze-Lieve-Vrouwebeelden van de stad. Onze-Lieve-Vrouw houdt het Kindje Jezus, dat op haar schoot staat, vast met de linkerarm. Van op hun hoge pompzuil kijken zij naar de voorbijgangers.

Beelden op een pijler verwijzen dikwijls naar een oude locatie van een waterput en staan (dus) vaak op een punt waar straten samenkomen en op pleinen. Zo ook hier. De bornput van het Vleminckveld – in 1495 vermeld, als 's Gortersput, naar een eigennaam, later verbasterd tot 'schuttersput' – zou uit de 14de eeuw dateren.

Hij werd in 1700 vervangen door een openbare wijkpomp, waarop in 1703 een eerste madonnabeeld werd geplaatst, de meesterproef van Johannes Franciscus Van der Neer (1683-na 1717). Dit beeld bleef helaas niet bewaard. Op de pijler staan vier cartouches: één met een afbeelding van een kolvenier (de zogenaamde 'schutter'), de andere vormen samen de datering: 'anno 1700'. In 1717 werd Maria's hulp afgesmeekt tegen de (islamitische) Turken die Europa bedreigden. Het beeld werd toen opgesmukt met een jaartalvers: 'ADJUTORIUM CONTRA TURCAS' (Hulp tegen de Turken).

Het originele beeld werd in de 19de eeuw door beeldhouwer Rousseaux 'behandeld' en tenslotte vervangen door een versie van beeldhouwer Jos Mertens uit 1888, die zijn werk signeerde en dateerde <noot 1>. Omwille van het drukker wordende verkeer verschoof men het beeld enigszins en voorzag het van een omringende berm. Beeld en pijler werden in 1995 gerestaureerd in opdracht van de stad Antwerpen.

• <noot 1> Er bestaat ook een (ongesigneerde, ongedateerde) verkleinde kopie naar het beeld van Jos Mertens uit 1888. Het gepolychromeerde gipsen exemplaar, afkomstig uit privébezit, werd eind 2009 aan de Sint-Jacobskerk geschonken. Zie foto's hieronder:

De foto's bovenaan dateren van 2016, na de opknapping door de poetsploeg van Levanto i.o.v. de stad Antwerpen. 

Archief en literatuur:

Archief: SAA, 1888#1059 (Bouwaanvraag 19-07-1888 door ‘confrérie du ND du Schuttersput’); Hs1491, [f° 17r°]
Iconografie: Het beeldhouwwerk van Van der Neer: Universiteit Antwerpen, Mag MP C 94 (prentenkabinet): 'Anvers. Costumes de la ville et des Faubourgs', H. Borremans [lith.], F. Tessaro [edit.], ca. 1847 (prent uit de bundel 'Souvenir d'Anvers, suite de vues et monuments les plus marquants') - http://anet.ua.ac.be/record/opacuaobj/tg
Literatuur: Thyssen 1902, p. 314-315; Thyssen 1922, p. 57, 262; Bouwen 3nb 1979, p. 181; Schepens 1981, p. 45, 121, 123, 125; Ruyssevelt 2001, p. 92-93; Madonna 2002, p. 107, 128, 149; Madonna 2010, p. 107
Aanvullende literatuur: Cuyper 1924-1925, p. 359 – I.v.m. Van der Neer, mededeling Thomas Matei, 2006
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 17 (2011, 1): p. 20
Referentie: vkb1.0068

Hierboven, een dia uit de jaren 1960-1970 met de Madonna van de Kleine Markt nog in een afzichtelijke entourage (Archief Voor Kruis en Beeld vzw)