Calvariegroep - Korte Nieuwstraat 42

Beeldhouwer onbekend en J.-E. Pompe (naar Walter Pompe), 18de eeuw, natuursteen - Monument 8 maart 1940

Voor de overwelving van de Sint-Katelijnevest stond op de boord van de vestinggracht aan de toen hiergelegen brug met de Nieuwstraten een calvarie. Bij het dempen van de vest en ruimen van de brug kwam hij alzo aan het stratenkruispunt te staan. Het kruis met de stervende Christus werd opgericht in 1736 en aangevuld in de volgende decennia met beelden van Maria en Johannes. De revolutionaire Fransen hadden de beelden 'omvergeworpen' en in 1815 vond een heropstelling plaats. Vandaar de twee jaarschriften op het voetstuk "a VobIs / VICInIs / DeI / aMabItUr / CrUX" en "effIgIeM / ChrIstI / ConCorDes InnoVarUnt" die herinneren aan de originele oprichtingsdatum (1736) en de herplaatsing (1815). <noot 1>

De toegevoegde beelden werden vervaardigd door Jan-Engelbert Pompe (1743-1810), een van de zonen van Walter Pompe (1703-1777). Beide natuurstenen sculpturen zijn gesigneerd en gedateerd, het Mariabeeld draagt de signatuur 'J. Pompe f[ecit] 1776', het Johannesbeeld 'J.E. Pompe f[ecit] 1782'. Het oudere, natuurstenen Christuscorpus draagt geen signatuur.

In een kapel in de Sint-Pieterskerk in Turnhout is een houten Calvariegroep aanwezig die op naam staat van Walter Pompe en 1740 wordt gedateerd. Er is een treffende gelijkenis met de Antwerpse beelden; het Antwerpse Christuscorpus zou dan ook mogelijk op diens naam kunnen worden gesteld. Voor de later bijgeplaatse beelden werkte de zoon vermoedelijk naar de modellen van zijn vader. 

De beeldengroep werd laatst gerestaureerd in 1996-1997 door Sander Peters in opdracht van de stad Antwerpen.

noot 1: Vandaag is enkel "a VobIs / VICInIs / DeI / aMabItUr / CrUX" (1736) nog aanwezig; het hieronder aangebrachte chronogram werd blijkbaar (al een geruime tijd terug) overschilderd. - WS, 2017

Archief en literatuur:

• Archief: Hs1491, [f° 50v°]
• Iconografie: Fierlants 1860 (EHC, K 11889, ‘Monuments Religieux’, 14, “De Hoofdkerk”), zie ook: Goethem 1999, p. 150 (afb. 70), 354 (FE103); KIK, M62707, M62708, M62709 en M62710 (Turnhout)
• Literatuur: Thyssen 1902, p. 200-202; Thyssen 1922, p. 170-171; Lattin 1950, p. 72-76; Bouwen 3na 1976, p. 178-180; Ruyssevelt 2001, p. 38; Madonna 2002, p. 48, 128, 150; Madonna 2010, p. 115
• Referentie: vkb1.0340

Calvariegroepen afkomstig van een vroegere brug:

Driehespenstraat (aan Vleeshuis)
Korte Nieuwstraat
Schrijnwerkersstraat (Wilde Zee)

Andere calvariegroepen:

Kammenstraat (vml. Witzustersklooster)
Lange Nieuwstraat (zuidportaal Sint-Jacobskerk)
Paardenmarkt (Sint-Antoniuskerk, tuin pastorie)

Boven en hieronder, foto's WS, 2014

Hieronder:
Jan-Engelbert Pompe signeerde het Johannesbeeld 'J.E. Pompe f[ecit] 1782' en het Mariabeeld 'J. Pompe f[ecit] 1776'

Links,  historisch chronogram, onbekend fotograaf, ca. 1890-1900, detail (Archief VKB) en rechts, het chronogram vandaag (foto 2010); 

Hieronder, de calvariegroep ingewerkt in de rooilijn van de bebouwing,
links, een detail uit een foto van Edmond Fierlants, 1860 (EHC); rechts, onbekend fotograaf, ca. 1890-1900 (Archief VKB)