H. Barbara - Rodestraat 39 (Begijnhof, gevel nr. 22)

Beeldsnijder onbekend (Pieter Jozef De Cuyper (?), 1849 (?) - Hout (lindenhout) — Beschermd monument 24 februari 1975

Enkele beelden in de tuin of aan de gebouwen zijn afkomstig uit de begijnhofkerk. Aaron en Melchisedech staan bij de Calvarie, een H. Catharina in het 'straatje' (huis nr. 32) en deze H. Barbara aan de gevel van het nr. 22.

In het overzicht van de werken van Pieter Jozef De Cuyper komt dit beeld misschien voor. Mogelijk is dit het daarin vermelde 6 voet hoge (ca. 172 cm) lindenhouten beeld, het zou dan dateren van omstreeks 1849 (ofwel het jaar van bestelling of van aflevering). Materiaal en afmeting (het beeld zelf is nagemeten ca. 170 cm hoog) stemmen overeen; ook de engelenkopjes van de console tonen sterke verwantschap met die van de beeldhouwers De Cuyper.

Het beeld staat onder een luifel, vergelijkbaar met deze van de hiervoor vermelde H. Catharina, en werd bij een verbouwing in 1911 geplaatst. De voorstelling refereerde naar de vroegere huisnaam.

Een moeizame restauratie van beeld en console werd uitgevoerd in 2008 door 'Raymakers-Rossen v.o.f.' (Kim Raymakers en Luc Rossen) i.o.v. de 'vzw Groep Villers'. De algemene toestand van de houtsculptuur was zorgwekkend: barstvorming, insectenvraat, ... Barbara's linkerhand (met monstrans) was verdwenen en de console met cherubijnen werd sterk door insecten aangetast. De rechtervleugel van het rechterkopje was haast opgevreten. De verdwenen hand en monstrans werden toen hermaakt op basis van historisch fotomateriaal.

Vandaag (2016) had al lang een herbehandeling moeten gebeuren, een beslissing hieromtrent werd steeds uitgesteld omwille van het financiële aspect.

Archief en literatuur:

• Iconografie: Brabant 1979, p. 55 - "Toegang tot het 'wachthuis' Sint-Aloysius (n. 24)"; Olyslager 1990, p. 153 - "H. Barbara, helpster tegen de onverwachte dood aan gevel van huis nr. 22", Foto: F. Naeyaert; Madonna 2010, p. 261
  Literatuur: Thyssen 1922, p. 256; Dilis 1924-1925, p. 326, 367; Brabant 1979, p. 32
• Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 13 (2008), 2, p. 17; pdfnr. 15 (2009), 2, p. 13-15
• Referentie: vkb1.0383

Citaten:

• 'Lijst der voornaamste werken van Jan Baptist en Pieter Jozef De Cuyper'
  Jaartal: 1849
  Onderwerp: H. Barbara
  Materiaal en maat: Lindenhout, 6 voet
  Bestemming: Antwerpen, Begijnhof
  Besteller - andere aanmerkingen: —
  [Dilis 1924-1925, p. 367 (tabel)]
• Pieter Jozef De Cuyper (1808-1883)
  (...). Al onze navorchingen nopens de werken, die Pieter Jozef tijdens het leven van zijnen ouderen broeder voortgebracht heeft, hebben ons er slechts negen doen kennen. (...). In 1840 maakte hij (...), even als twee beelden, O. L. Vrouw van VII Weeën en H. Johannes, voor de kerk van het Begijnhof alhier. (...). Eindelijk in 1849 en 1851 eene H. Barbara en eenen H. Antonius voor de kerk van het Begijnhof. [Dilis 1924-1925, p. 325-326]
• Roodestraat. – 355-362. Begijnhof. – […]. 6. In de straten van het Begijnhof ontwaart men nog drie groote beelden: den H. Joannes Evangelist, de HH. Catharina en Barbara, uit de kerk herkomstig. [Thyssen 1922, p. 255-256]
• Het volgende huis, neogotische baksteenarchitectuur, een dubbelhuis (n. 25 en 26), met aardige trapgevels, werd luidens een gedenksteen in het jaar 1911 gebouwd. Architect was A. Duym, (…). (…) eertijds een school voor schipperskinderen ingericht. Voorheen stonden hier twee woningen: de namen van het nieuwe huis moest blijven herinneren aan twee oude fundaties van Sinte Barbelen en van Onze-Lieve-Vrouw van VII Weeën. Een 'survival' daarvan is ook het beeld van Sint-Barbara, Maagd en Martelares te Nicomedië (feestdag 4 december), met de toren waarin zij werd opgesloten en gefolterd, en met de palmtak van haar victorie op de beulsknecht die haar doodde. Zij wordt geëerd en aangeroepen als patrones van een goede, zalige dood. [Brabant 1979, p. 55].