Onze-Lieve-Vrouw met Kind Jezus zittend op een lam - Schermersstraat 11 (in Hortus Conclusus van de St Joriskerk) (herbestemd, vroeger aan Kanonstraat, Meistraat 14 [verdwenen locatie]) - Avendersteen.
Beeld is nu in bruikleen bij Voor Kruis en Beeld. Er is in 2020 een locatie gevonden en het beeld is reeds verhuisd naar de Sint Joriskerk. Na ontvangst van de nodige vergunningen zal het beeld op een sokkel en met luifel in de Hortus Conclusus geplaatst worden.
Onbekende beeldhouwer, Avendersteen, 92 x 44 cm (h x b); voetplaat 40 cm diep
Een beeldengroep van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, waarbij dat Kind op een lam zit, is een vrij ongebruikelijke voorstelling - maar niet uniek, zoals verder zal worden toegelicht. Deze groep bevond zich tot op het einde van de Tweede Wereldoorlog op de hoek van de Meistraat met de vroegere Kanonstraat, en herinnerde onbedoeld aan de nabijgelegen 'Lammekesstraat', een tot 1856 in gebruik zijnde straatnaam voor het 'Hopland'. Indirect levert de voorstelling dus een einddatering op, maar het beeldhouwwerk is onbetwist ouder. Zowel het gebruikte materiaal (een vrij groot stuk Avendersteen) als een in museale context weergevonden albasten versie, duiden eerder op een ontstaan in het Ancien Régime; voor het beeld in het Sterckshof suggereert men "laatste kwart 17de eeuw?".
Deze buurt werd zwaar getroffen bij de inslag van een V-bom, die onder meer het hoekhuis vernielde en het beeld beschadigde. De saneringswerken na de oorlog waren drastisch, de Kanonstraat en nabije Bontemantelstraat werden van de kaart geveegd en omgevormd tot een plein (het huidige Theaterplein), maar het gevelbeeld en de luifel werden gerecupereerd. Ze bleven decennialang in een stadsdepot bewaard, tot - bij de ontruiming van deze stedelijke bewaarplaats - Voor Kruis en Beeld de stukken in bruikleen verwierf en kon zorgen voor restauratie van de sculptuur. Die werd uitgevoerd aan de Antwerpse Academie in de jaren 2001-2004 door studenten van de opleiding Conservatie/Restauratie, studio Steen o.l.v. Carolien van der Star.
Voor Kruis en Beeld zal het beeld herplaatsen in de Tuin van de Sint Joris kerk, die de naam Hortus Conclusus heeft gekregen. Een sokkel wordt voorzien alsook een aangepaste luifel. Te bezichtigen op aanvraag en opengesteld bij bepaalde gelegenheden.
Zie ook Bontemantelstraat 13 (godshuis en kapel)
Boven in volgorde: 1/ het afgewerkte gerestaureerde beeld - Foto C. van der Star, 2006, 2/ de situering van de verdwenen Kanonstraat. Detail uit een stadsplan van Ratinckx (ca 1939), verz. WS en 3/ de afbeelding in Clijmans (1940)
Archief: Hs1491 [f° 12r°]
Iconografie: SAA, FOTO # 23053 (ca. 1920-1940); Frederik Clijmans, 'Poortjes en Mariabeelden in het oude Antwerpen', Antwerpen, 1941, ongepagineerd
Literatuur: Thyssen 1902, p. 315-316; Thyssen 1922, p. 263; Lattin 1948, p. 342
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 16 (2010), p. 12-13; Idem nr. 21 (2014), p. 11
Sterckshof 2003 — A.M. Claessens-Peré, 'De Sterckshofcollectie / The Sterckshof Collection', Antwerpen, 2003, p. 86-87 — Link collectie DIVA
R. Vande Weghe, 'Geschiedenis van de Antwerpse straatnamen', Antwerpen, 1977, p. 222-223 (Hopland), 246 (Kanonstraat)
Referentie: vkb1.0278
Clara & Meistraat. Een klyn O. L. Vrouwenbeeldeken, het gods Kind is op een lammeken gezeten. Fraai verhemelte, zonder voetstuk. [Hs1491, f° 12r°]
Sint-Augustinusparochie (bestaande beelden)
Mei- en Kanonstraat. - 300. O.L.Vrouw: Deze groep vertoont het kindje Jezus, dat nevens zijne Moeder op een schaapje rijdt. Een genootschap draagt zorg voor dit beeld. In het reglement, dat van 1818 dagteekent, vinden wij het volgend treffend artikel: [...]. [Thyssen 1902, p. 315-316]
Sint-Augustinusparochie (bestaande beelden)
Mei- en Kanonstraat. - 395. O.L.Vrouw. – Deze groep vertoont het kindje Jezus, dat nevens zijne Moeder op een schaapje rijdt. Deze voorstelling is eenig in de stad!
Een genootschap draagt zorg voor dit beeld. In het reglement, dat van 1818 dagteekent, vinden wij het volgend treffend artikel:
"Art. 13. Om lid te zijn moet men een goed gedrag hebben en niet onderworpen zijn aen dronkenschap of vloeken, want den Zoon vervloeken en de Moeder eeren, kan niet samen staen.
Indien er nochtans een lid ware dat hier aen onderworpen is, zal men hem eenige keeren vriendelijk vermanen, doch bij geval van schandig voort duren, zal de Commissie hem uit het genootschap uitschrabben." [Thyssen 1922, p. 263]
(Kanonstraat). Beeldje op de hoek van de Meistraat, voorstellend, naast zijn moeder, het Kindje Jezus zittend op een schaapje. Een zeer eigenaardige en uitzonderlijke voorstelling (werd vernield door een vliegende bom). [Lattin 1948, p. 342]