H. Andreas - Waaistraat (Sint-Andrieskerk, westportaal)

Michiel (I) Van der Voort (1667-1737, toegeschreven), natuursteen - Monument 25 maart 1938

Het lijkt als vanzelfsprekend dat de patroonheilige van een kerk verwelkomend zijn opwachting maakt aan het hoofdportaal van het gebouw. Toch is er een sterk vermoeden dat zulks niet opgaat voor de historische Sint-Andrieskerk, al blijft de twijfel bestaan. Zeker is dat het Sint-Andriesbeeld afkomstig is van een wijkpomp, maar misschien is het portaalbeeld ooit wel naar de pomp verhuisd. Bij gebrek aan iconografisch materiaal of eenduidige bronnen van voor de Franse periode is nu niet precies te zeggen hoe de vork aan de steel zit. <165>
Als pompbekroning stond deze H. Andreas tot 1846 opgesteld ongeveer halverwege de Boeksteeg (Nationalestraat). Na een ongeval met een 'platte wagen' tuimelde het wankel geworden gevaarte in een vensterraam en maakte het stukvallende beeld flink wat materiële schade. Pastoor van Sint-Andries Petrus Jozef Visschers (1804-1861) zorgde voor de herstelling <165> en speurde in het toen nog beschikbare 'rekeningboek' van Michiel Van der Voort naar historische gegevens. Hij meldt helaas alleen dat het 138 gulden heeft gekost.
Er wordt nergens vermeld waarom zo stellig aan deze beeldhouwer is gedacht. Bestond er nog een overlevering, waren er gegronde aanwijzingen, of was het kennerschap? Hoe dan ook in 1949 zal M.E. Tralbaut in zijn overzichtswerk over deze kunstenaar dit beeld wel degelijk op stijlkritische gronden aan Michiel (I) Van der Voort (1667-1737) toewijzen: "Toch herkent men er dadelijk de konceptie van Michiel van der Voort de Oude in. De houding, de gelaatsuitdrukking, handen, voeten, drapering, het blijkt alles inderdaad nauw aan te sluiten bij zijn werk, […]. Hij plaatste op buitengewoon gelukkige wijze de heilige voor zijn kruis en liet hem hetzelve met de linkerarm omvatten. Bovendien beeldde hij deze stand zeer natuurlijk uit. Wij vermoeden dan ook dat dit beeld, in zijn oorspronkelijke toestand, tot het waardevolle oeuvre van de kunstenaar behoorde."

In 2010 werd het beeldhouwwerk behandeld door Geneviève Hardy.

Andreas, apostel (attribuut evangelieboek), een van de eerste leerlingen van Christus, stierf volgens de overlevering in het jaar 66 de marteldood in Patras (Griekenland). Vanaf het eind van de 12de eeuw komt in de voorstelling van de heilige het X-vormig martelkruis (Sint-Andrieskruis) in zwang.

Archief en literatuur:

• Literatuur: Thyssen 1902, p. 238; Thyssen 1922, p. 230-231; Bouwen 3nb 1979, p. 541;  Visschers 1853-1862, deel 2, p. 121-122 (Pompstraat); Idem, deel 3, p. 211 (Boeksteeg, Waaistraat); Tralbaut 1949, p. 285-287 (met citaat van Jacobus Van der Sanden).
• referentie vkb: 1.0374