Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Heilige Geeststraat, Hoogstraat 53-55
toegeschreven aan Engelbert Pompe, hout - Herbestemd: Heilig Sacramentkerk Lambrechtshoeken, Merksem
Het op de hoek Hoogstraat en Heilige Geeststraat verdwenen beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind werd er tenminste reeds vermeld in 1775. Volgens overlevering werd het beeld gesneden door Engelbert Pompe (1743-1810), een vrij productieve zoon van beeldhouwer Walter Pompe.
De Madonna stond laatst opgesteld onder een 19de-eeuwse decoratieve luifel tegen een geschilderd gevelveld met bloemmotieven. Bovenaan was een voorstelling van de H. Geest, een duif in een stralenkrans, aangebracht. Onderaan een decoratieve lantaarn aan een lichtarm.
De houtsculptuur werd na de sloop van het pand (1964) een tijdlang bewaard, mogelijk toen van verf ontdaan, om nadien een plaats te vinden in de nieuwgebouwde Merksemse parochiekerk van het H. Sacrament. Daar werd ze in 1969 in het interieur opgesteld. De toenmalige behandeling gaf haar een donkerkleurig uitzicht, iets wat waarschijnlijk door de vervaardiger nooit bedoeld was.
Bij de vervangende nieuwbouw werd nabij de hoek aan de Heilige Geeststraat een gevelnis met een andere Madonna aangebracht.
Boven
© KIK-IRPA, Brussels (Belgium), cliché M087179
Het beeld van de Hoogstraat in Merksem anno 1973
en een foto van A. De Belder in 'Antwerpen in beeld' (1958)
Archief: Hs 1491, [f° 17v°]
Iconografie: SAA, FOTO-OF#04465 (SA035068; anno 1934); KIK, M087179 (Merksem, 1973)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 192; Thyssen 1922, p. 163; Schepens 1981, p. 162
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 6, (2005, 1), p. 13
Referentie: vkb1.0045
Teksten:
Heilig geest en hoogstraat. Fraai O. L. Vrouwen beeld met Kind op den arm en effen voetstuk doch schoonen troon. Door Engelb. Pompe. [Hs1491, f° 17v°].
Onze-Lieve-Vrouweparochie (bestaande beelden)
Hoog- en H. Geeststraat. – 60. O. L. Vrouw: Zeker is het, dat in 1775 deze beeltenis reeds geplaatst was, misschien stond zij er reeds vroeger. [Thyssen 1902, p. 192]
Onze-Lieve-Vrouweparochie (bestaande beelden)
Hoog- en H. Geeststraat. - 70. - Zeker is het, dat in 1775 deze beeltenis reeds geplaatst was. Zij vertoont ons de H. Moeder het goddelijk Kindje dragend, dat zij teederlijk aanschouwt. De kleine Jezus strekt de handjes uit naar de voorbijgangers. [Thyssen 1922, p. 163]
Vanop de Vrijdagmarkt lopen we het H. Geeststraatje in. Bijna aan de Hoogstraat, die thans met een veelbelovende herprofilering wordt bedacht, bemerken we tegen de gevel van het nummer 1 in een vierkante nis een kleine zandstenen madonna, die op het eerste gezicht vrij oud blijkt te zijn. Hier bedriegt schijn (nogmaals) want de staande Lieve Vrouw is een smaakvolle kopie van een gotisch beeldje uit de 14de eeuw. Maria draagt het kind op de linkerarm en heeft in de rechterhand een bloem. Boven haar hoofd een kleine lantaarn. Die kopie werd er geplaatst in 1965 als herinnering aan een vroeger beeld, dat nog tot in de jaren zestig kon bewonderd worden op de hoek van de Heilige Geeststraat en de Hoogstraat. Onder een met kwasten gesierde baldakijn prijkte daar een Lieve Vrouw met kind. Volgens Augustin Thyssen stond het beeld er zeker reeds in 1775. Er hing ook een knappe lantaarn. Bij afbraakwerken in 1964 verhuisde het beeld naar de H. Sakramentskerk te Merksem.
[schepens-madonna-1981, p. 162].
'Schatten op zolder… of de kroonjuwelen van een vroegere Antwerpse Madonna'
Als in 1964 het hoekgebouw Hoogstraat en Heilige Geeststraat werd afgebroken, kwam de al van voor 1775 daterende Madonna niet terug bij de nieuwbouw. Naar de mode van de tijd verkoos men een nieuw gekocht neoromaans beeldje te plaatsen. Dat kwam discreet in een gevelnis kant Heilige Geeststraat te staan. In 1968-1969 zou wel de originele houtensculptuur worden overgedragen aan de Merksemse H. Sacramentskerk.
De zilveren juwelen van de oude Madonna behielden de eigenaars, de familie Fierens, zelf. Ze werden zorgvuldig bewaard in een met fluweel gevoerde houten hoedendoos, maar verhuisden uiteindelijk naar de zolder. Daar werden ze recent teruggevonden door de jongste zoon, die ze aan onze vereniging schonk. Zwartgeworden na jaren onbruik, konden ze wel een poetsbeurt gebruiken.
Om het zilveren kantwerk terug zijn oorspronkelijke glans te geven werd beroep gedaan op Annemie Van Hoydonck, een jonge sieraadontwerpster. Onder haar kundige leiding en in een gezellige sfeer zetten zich drie dames – vrienden van de Antwerpse Madonna's – aan het werk. Het hele proces dat de sieraden ondergingen wil ik de lezer besparen, het was geen sinecure. Het resultaat was schitterend, zij werden dan ook met liefde opgepoetst! Fier en blij dat wij ons steentje bijdroegen om de lang verborgen feestattributen terug de luister van weleer te kunnen geven.
Deze juwelen o.a. twee kronen, een rozenkrans, een scepter met rozen getooid, twee sleutels, een hart en het Jezuskroontje waren de blikvangers tijdens de tentoonstelling ‘70 jaar Voor Kruis en Beeld’ in de ontvangstruimte van Sint-Andrieskerk. Zij gaven uitdrukking aan de devotie van onze voorouders. (Elly Rouchet-Dedroog)
[Nieuwsbrief Antwerpse Madonna's, nr. 6 (2005, 1), p. 13)
