De evolutie van de vereniging “Voor Kruis en Beeld”, 

van de jaren stillekes naar het digitale tijdperk. door Jos Dobbeleers

85 jaar geleden, in 1934, ben ik geboren. Dit terzijde, want dat is helemaal niet belangrijk. Maar... in datzelfde jaar werd de vereniging “Voor Kruis en Beeld” gesticht en misschien is het wel eens interessant om de werking en de evolutie van dit prachtig initiatief gedurende deze 85 jaar eens onder de loep te nemen.

In de bijlage van het staatsblad nr 10 van 19 januari 1935 kan men lezen dat op 27 december 1934 door onderstaande stichtende leden een vereniging zonder winstbejag werd gesticht onder de benaming “Voor Kruis en Beeld”.

Ik geef u graag de lijst van deze stichtende leden, tevens bestuursleden:

• E.E. Alfons Zech, pastoor-deken van de 0.-L.-Vrouwekerk te Antwerpen 
• Petrus Bartholomeeussen, ere-ondervoorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen
• Alfons Cols, ere-notaris
• Georges de Cock de Rameyen, zonder beroep
• Ridder Jules de Mahieu, ere-advocaat
• Jozef-André De Weerdt, ere-notaris
• Jan Dierckxsens, vrederechter van het kanton Borgerhout
• Jozef-Frans De Winter, ere-voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen
• Fernand Emile Istas, notaris
• Kanunnik Floris Prims, stadsarchivaris
• August Thyssen, pastoor van deSint-Joriskerk
• August Van Spilbeeck, vrederechter van het tweede kanton van Antwerpen

 Geef toe, indrukwekkende lijst; zeker als ge de functies van deze heren leest en, ja, sorry dames, maar de genderwet was toen nog niet in voege. De lijst is alfabetisch weergegeven met uitzondering van de eerste in de rij wiens naam dan nog begint met de letter Z. Monseigneur Zech, zoals hij in die tijd bij ons in de lagere jongensschool op de Vlasmarkt werd genoemd, was een indrukwekkende figuur die niet alleen pastoor-deken was van de 0.-L.-Vrouwekerk van Antwerpen maar tevens “huisprelaat van de paus”.

Ik heb geen idee hoe de vergaderingen van dit select gezelschap verliepen maar van één ding ben ik zeker: er werden dikke sigaren gerookt en een wijntje van een goed wijnjaar gedronken. Ik heb ook geen enkel idee van wat er tijdens de vergaderingen werd beslist want de archieven zwijgen hierover in alle talen. Maar laat ons even een tijdscapsule nemen die ons kan verplaatsen naar de jaren dertig, de periode van vóór WO II.

Het leven was toen nog gans anders. Men kende nog niet het jachtige tempo van nu en men keek nog met respect naar de mensen met enig gezag. Het is dan ook begrijpelijk dat hoger genoemde leden van de vereniging nog invloed hadden op de eenvoudige bevolking van toen die ongetwijfeld gewillig gevolg gaf aan het verzoek om herstellingen of de nodige onderhoudswerken uit te voeren. Een nieuw laagje verf was vlug gegeven. Dit blijkt dan ook wanneer men nu restauratiewerken laat uitvoeren dat er soms meer dan 40 verflagen op een beeld worden aangetroffen waardoor 0.-L.-Vrouw geen hoofd maar een soort bloemkool op haar lichaam heeft staan.

We laten WO II buiten beschouwing want in deze donkere periode hadden de mensen andere zorgen. In plaats van onderhoud en herstel werden veel Madonnabeelden verwaarloosd. Bovendien zijn er een aantal beelden slachtoffer geworden van vernieling door het oorlogsgeweld.

Na de oorlog was de werking van de vereniging zeker nog niet optimaal maar er werd in de mate van het mogelijke hersteld wat was beschadigd door mensen met ‘gouden handen’ die zich vrijwillig ten dienste stelden en met veel ijver de gevraagde klussen uitvoerden. Uiteindelijk kwam de gewone werking weer op gang en daar veranderde weinig aan in de volgende decennia. Wanneer ik in de jaren tachtig toevallig in contact kwam met leden van de vereniging heb ik, gezien mijn persoonlijke belangstelling voor dit typisch Antwerps beeldenpatrimonium, ogenblikkelijk positief gereageerd op hun vraag om toe te treden tot de vereniging.

De vergaderingen hadden toen plaats in een stemmig kamertje (vol religieuze antiek) van het mooie klooster van de zwartzusters in de gelijknamige straat. Ze verliepen ongeveer als volgt. Nippend aan een lekker glas wijn en in een wolk van sigarenrook leidde voorzitter Joris (Georges) Arts de vergadering, d.w.z., hij bladerde door de agenda. Ieder punt werd besproken. Soms werd over een oplossing gepraat maar meestal belandden de problemen terug op de stapel. Verschillende jaren werd er gewerkt op een lag pitje, zodanig zelfs dat ik er mee wou stoppen.

Op ‘t einde van de vorige eeuw keerde het tij gelukkig in de positieve zin. Er kwam een nieuw en dynamisch beleid of was het misschien de aanwezigheid van de vrouwen die in die periode hun entree maakten in dit tot dan toe mannenbastion. Er werd zoveel mogelijk een oplossing gezocht voor de punten die op de agenda stonden. Enerzijds door een aantal van onze leden die zelf verschillende klussen klaarden, anderzijds werd er beroep gedaan op bekwame, professionele beeldhouwers die de beelden restaureren volgens de regels van de kunst. Er werd ook meer propaganda gemaakt door o.a. de organisatie van een tentoonstelling, de uitgave van een boek en het oprichten van een vriendenkring. De leden van deze vriendenkring krijgen jaarlijks één (soms twee) boekje toegezonden onder de benaming “Nieuwsbrief van de Vrienden van de Antwerpse Madonna’s”. Deze nieuwsbrieven kwamen voornamelijk tot stand door het werk van onze betreurde medewerker Wim Strecker die goed overweg kon met zijn computer. Ja, het digitaal tijdperk had zijn intrede gedaan en “Voor Kruis en Beeld” kon niet achterblijven. Een eigen website drong zich op maar dat werd een moeilijke geboorte.

En hoe gaat het nu met onze oude vereniging.

Wel, de zwartzusters, die ons gedurende vele jaren gastvrij hebben ontvangen, gingen, gezien hun gezegende leeftijd, op rust en verlieten hun mooie klooster met als gevolg dat onze vereniging een andere vergaderruimte moest zoeken. We vonden een nieuwe stek in het Amandushuis aan de Tabaksvest en daar wordt nu hard gewerkt. Het uitvoeren van kleine klussen wordt, spijtig genoeg, bemoeilijkt door talrijke nieuwe stedelijke beslissingen maar de vergaderingen lopen echt gesmeerd.

Onder het voorzitterschap van onze ijverige en immer actieve Paula Sörnsen, bijgestaan door een aantal nieuwe maar zeer bekwame leden die de vergaderingen met alle mogelijke digitale middelen (powerpoints, tablets, smartphones,e.d.) en hun eigen knowhow de vereniging “VoorKruis en Beeld” een nieuwe impuls hebben gegeven,waardoor ik alle vertrouwen heb voor de toekomst.

Respectievelijke voorzitters waren de heren:

• Josef-Frans De Winter (1935- )
• Fernand Istas (1951)
• Norbert Cardon de Lichtbuer (12/03/1952 - 28/10/1954)
• Julien Stoelen (10/03/1955 - 26/09/1972)
• André Cardon de Lichtbuer (20/06/1973 - 24/03/1977)
• Georges (Joris) Arts (16/03/1978- 5/03/1990)
• Guy Deckers (11/03/1992 - 3/03/1997)
• Etienne Van Caster (30/03/1998 - 3/03/2014)
• Jean-Marie De Meulder (03/03/2014 - 14/05/2018)

Onze Voorzitter is nu een dame: 

• Paula Sörnsen (14/05/2018 - nu)

De opgegeven data zijn niet deze van de aanstelling als voorzitter, maar slaan op het eerste en laatste vergaderingverslag waarin de persoon als voorzitter fungeerde. Gegevens van voor 1952 ontbreken.