Onze-Lieve-Vrouw met Kind [verdwenen] - Kammenstraat, Korte Pandstraat
Hoeveel moet je van een tekening, hoeveel van een foto en hoeveel van een fotobijschrift geloven? Bij de bespreking van deze verdwenen Madonna, en nog een tweede (zie verder) komen al deze facetten aan bod.
Jozef Linnig maakte in 1873 een zicht van de Kathedraaltoren gezien vanuit de Kammenstraat. De geaquarelleerde tekening is detaillistisch - zo is het straatnaambord bij het Onze-Lieve-Vrouwebeeld, hoewel afgekort, perfect interpreteerbaar als 'Korte Pandstraat / Courte rue du Gage'. Nietsvermoedend zou je de afgebeelde Madonna dan ook 'naar het leven' beschouwen. Dat valt tegen: op een foto uit het Antwerpse Stadsarchief is een veel omvangrijker wolkenbasis aanwezig. Iets wat ook tekstueel wordt beschreven in het eigentijdse handschrift (Hs1491, zie lager). Linnig liet dat opvallend element gewoon weg.
Foto en afbeelding spreken elkaar tegen, de afbeelding is onbetrouwbaar, maar... is de foto betrouwbaar? Er is iets vreemd aan de hand met deze beschadigd geraakte afdruk. De ingescande versie laat niet toe om een exact oordeel te vellen of hier sprake is van fotomontage of niet, maar vermoedelijk is dit niet het geval. Maar, twee Madonna's op de locatie zoals aangegeven door het Stadsarchief? Ik citeer:
FOTO-OF # 6113: "Oude Koornmarkt : vanaf de Kammenstraat, Antwerpen 1890 / De Oude Koornmarkt vanaf de Kammenstraat hoek Gierstraat. Rechts de Groenkerkhofstraat, centraal de toren van de kathedraal. Op de hoeken links en rechts Madonnabeelden."
Dat bijschrift is fout en de datering ook. De 'Gierstraat' is in feite de Steenhouwersvest, de 'Groenkerkhofstraat' de verdwenen Korte Pandstraat. Dat wat Linnig in 1873 registreerde zou een vijftal jaren later tot het verleden behoren bij het traceren van de Nationalestraat. Beide straathoeken werden gesloopt, de Korte Pandstraat verdween zelfs als straat. De foto moet dus van voor ca. 1878 dateren.
Het verdwijnen van dit madonnabeeld is betreurenswaardig. Het moet in de ogen van kenners van hoge kwaliteit zijn geweest, vandaar dat de naam Walter Pompe valt. Bovendien was het beeld voorzien van het Antwerpse stadswapen, dat was een verwijzing naar een oudere Madonna op de oude Kammerpoort (stadpoort) omtrent die plaats, die ook het stadswapen droeg.
Teksten:
Kaas straat. Een zeer fraei L. V. beeld met Kindje op den arm van Maria. Met fiksen troon en goed engelenvoetstuk. [Tekst nadien toegevoegd: "Theod. Verbruggen"] [Hs1491, f° 6v°]
[Opm.: Ofwel gaat het hier om het beeld hoek Kaasstraat en Zilversmidstraat, ofwel om dat van de hoek Kaasstraat en Suikerrui - WS].
Onze-Lieve-Vrouweparochie (verdwenen beelden)
Kaas- en Zilversmidstraat. – 14. O. L. Vrouw: Op den hoek, door beide dezer straten gevormd, stond, in vroegeren tijd, op een zeer keurig voetstuk, een verdienstelijk beeld der H. Maagd. Het afgedane beeld, dat nog bestaat, schijnt bij eenen bouwmeester dezer stad in bewaring gesteld te zijn. [Thyssen 1902, p. 115]
Onze-Lieve-Vrouweparochie (verdwenen beelden)
Kaas- en Zilversmidstraat. - 16. O. L. Vrouwebeeld. - Op den hoek, door beide straten gevormd, stond, in vroeger tijd, op een zeer keurig voetstuk, een verdienstelijk beeld der H. Maagd.. [Thyssen 1922, p. 101]
Boven links met detail, Jozef Linnig, 'Kammenstraat', 1873 - SAA, 12 # 3012 SA057028 c96
2de rij: SAA, FOTO-OF # 6113, Oude Koornmarkt: vanaf de Kammenstraat met twee nu verdwenen Madonnabeelden. Op de hoek vooraan die van de Kammenstraat en Steenhouwersvest, verderop die van de Kammenstraat en Korte Pandstraat
Archief: Hs1491, [f° 13 r/v]
Iconografie: Jozef Linnig, 'Kammenstraat', 1873, aquarel; papier 360 x 240 mm (SAA, 12 # 3012); SAA, FOTO-OF # 6113, Oude Koornmarkt: vanaf de Kammenstraat, Antwerpen 1890
Literatuur: Graf- en Gedenkschriften, 8 (1856), p. 44; Thyssen 1902, p. 116-117; Thyssen 1922, p. 102-103
Referentie: vkb1.1025
Zie ook:
Kammenstraat, Steenhouwersvest
Teksten:
Hoek der Kammer- en Pand-straten
Coin de la Kammerstraet et de la rue du Gage
Beeld van O. L. V. met het Kindeken Jezus, dat eertyds in de Kammerstraet omtrent de Steenhouwersvest gezien werd. Het verving een ander welk in de XIVe eeuw de Kammerpoort versierde en behoudt thans nog uit dien hoofde het wapen van Antwerpen.
(...). [Graf- en Gedenkschriften, 8 (1856), p. 44 (zie afb. hiernaast)]
Korte Pandstraat en Kammestraat. Een zeer prachtig O.L.V. beeld, de H. Maagd op de wolken gezeten met het Kindje Jezus op haren schoot leunende met de rechter hand op het blasoen van Antwerpen. Met kunst troon en kunstig voetstuk. Vervaardigd door Walter Pompe. Dit beeld word te recht als een meesterstuk van beeldhouwery aanzien. [Hs1491, 13r°, 13v°]
Onze-Lieve-Vrouweparochie (verdwenen beelden)
Kammen- en Korte Pandstraat. - 18. O. L. Vrouw. - Waar de Lombaarde- en Steenhouwersvest te zamen loopen, was de Cammerpoort gebouwd, die tot in de XIVde eeuw de uiterste grens dezer straat uitmaakte. Op die poort stond een beeld van O. L. Vrouw, die met de hand het wapen van Antwerpen vasthield.
Tijdens de slechting dezer poort, in 1518, werd het beeld overgebracht op den hoek, gevormd door de Kammenstraat en de Korte Pandstraat. Vermoedelijk was het eene nieuwe beeltenis, doch zeker is het, dat het stadswapenschild hier ook bij prijkte. (1)
Tot vereering van dit beeld, bestond er een godvruchtig genootschap, waarvan zekere Van Zoom, tijdens het Fransch beheer, het ambt van Hoofdman bekleedde. In de brandschatting van tien millioen aan onze moederstad opgelegd door de geldzuchtige overweldigers, werd dit genootschap ook begrepen voor eene zekere som.
Bij de verdwijning der Korte Pandstraat, tijdens den aanleg der Nationalestraat, moest dit beeld noodzakelijk afgenomen worden.
(1) Grafschriften, 2e reeks, blz. 44.
[Thyssen 1922, p. 102-103]
