Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Kattenstraat 6 (2000 Antwerpen)

 Natuursteen, ca. 100 cm - Onbekende beeldhouwer, 18de eeuw (?)

Deze Madonna, die maar recent terug onder de aandacht kwam, is lang als verloren beschouwd. Thyssen noteerde haar in 1902 en 1922 in een 'gang' van het nr. 6 en in 1931 werd het beeld nog vermeld in een lijst van verlichte Mariabeelden. Amand de Lattin neemt deze gang niet op in zijn 'Doorheen Oud-Antwerpen' van 1933 en in 1981 heeft Piet Schepens er geen weet meer van.

Op het 'Plan Géometrique parcellaire de la ville d'Anvers' van Losson uit 1846 maakte deze 'gang' al integraal deel uit van de structuur van het huis. Vandaar dat de anonieme auteur met een lijst van Mariabeelden uit ca. 1868-1886 ook geen melding maakt van dit beeld (in handschrift; het zgn. 'Hs1491'). Wat Thyssen in het begin van de 20ste eeuw noteerde was dus in feite al een interieurbeeld. <noot 1> Voor hem leek het anno 1902 om een 18de-eeuws beeldhouwwerk te gaan.

In de loop der jaren kreeg het beeldhouwwerk diverse verflagen en het afgebroken hoofdje van het Jezuskind werd ooit gehecht met lijm en papier.

De huidige eigenaar van het pand is momenteel bezig met een verfafname en stelt het beeld tijdelijk op bij het raam aan de straat: mits discreet kijken is deze Madonna dus toch nog wel in het straatbeeld aanwezig. Naderhand zou de Madonna dan haar oude plaats in de nis op de gang hernemen en zou zichtbaar worden vanop straat door een voordeur met glas.

Maria droeg vroeger een scepter, waarvan nu nog enkel het handvat aanwezig is. Dat scepterfragment maakt integraal deel uit van de sculptuur. Ook de kroon is geen opzetstuk maar is één met de steenmassa. Dat is een weinig frequent gegeven bij Antwerpse Madonna's, maar niet uitzonderlijk. <noot 2> Gekend zijn de Madonna van de hoek Jezuïetenrui en Sint-Pieter-en-Paulusstraat (een beeld uit ca. 1833), het in 1950 vernieuwde beeld van de eerste binnenkoer van het Maagdenhuis (oorspronkelijk uit 1756) en de Madonna van de Rijnpoortvest (geplaatst ca. 1907 maar mogelijk uit de late 17de of vroege 18de eeuw). Ook de Madonna van de kerkgevel in het begijnfof, een klein beeldhouwwerk met een onbekende datering, bezit een geïntegreerde kroon. Dan is er nog de Madonna van de Handschoenmarkt 4, met een ongekende datering, maar die kan gesitueerd worden op het einde van de 18de of begin van de 19de eeuw.

Het op de linkerhand gedragen Jezuskind mist momenteel zijn hoofd (het bleef bewaard), beide voeten en de rechterhand. Een eventuele symboliek (zegenend gebaar of presenteren van een rijksappel) is hierdoor niet meer te achterhalen.

De metalen dook die nog aanwezig was in de nek om hoofd en lichaam te vergaren, werd bij de verfafname verwijderd. Zulk een dook kan wijzen op een latere herstelling.

• noot 1 - "De gang, [leidend naar een koertje achteraan - WS], was al integraal deel van de structuur van het huis lang voor 1902, en niet echt te vergelijken met de andere stegen die we in de stad kennen.
Ik vermoed dat het beeld toen toch mee is opgenomen in de lijst, omdat er zoveel families in het huis woonden, dat de gang een publiek karakter had en de voordeur vaak/altijd openstond. Rond de jaren 1950 zal het een privegang geworden zijn en verdween het beeld uit zicht." (mededeling van de eigenaar aan WS, 9-12-2016)

• noot 2 - De geïntegreerde kroon komt enkel bij de kleinere beeldhouwwerken voor, er is immers de beperking van het beschikbare steenformaat. Bij de veel gebruikte Avendersteen verkleint naarmate de tijd zelfs de beschikbare grootte: de groeve raakte uitgeput. Gesteld dat het hier om deze steensoort gaat is het nog redelijk grote formaat een dateringsgegeven dat kan wijzen op een 18de-eeuwse oorsprong. — Over deze steensoort en zijn gebruik in beeldhouwwerk, zie: Avendersteen en een pdf-bestand

Boven: links: de Madonna anno 2016 in het interieur, na verfafname (foto WS), centraal: de gang met zicht op de nisopening en doorgang naar een achtergelegen koertje. en rechts: de Madonna voor de verfafname (foto's bezorgd door de eigenaar van het pand)

Archief en literatuur:

F.A. Losson, 'Plan Géometrique parcellaire de la ville d'Anvers dressé en 1846', D. Avanzo & Cie : Liège, 1848
Amand De Lattin, 'Doorheen Oud-Antwerpen. Gids en inventaris van het hedendaagsche Oud-Antwerpen', Antwerpen 1933
Thyssen 1902, p. 258; Thyssen 1922, p. 196
Referentie: vkb1.0260

Teksten:

Sint-Jacobsparochie (bestaande beelden)
Kattenstraat (Gang nr 6). – 183. Mariabeeld, dat wel 200 jaren oud moet zijn.
[Thyssen 1902, p. 258]

Sint-Jacobsparochie(bestaande beelden)
Kattenstraat (Gang n. 6). 146. - Mariabeeld, dat wel 200 jaren oud moet zijn.
[Thyssen 1922, p. 196]