Onze-Lieve-Vrouw met Kind en Johannes de Doper als kind [verdwenen] - bij de Beggaarden op hoek Sudermanstraat
Walter Pompe, 1732 (vermoedelijke realisatie in 1733) — Verzameling Voor Kruis en Beeld, in bewaring bij E.H. Rudi Mannaerts
In 1732 ontwierp Walter Pompe een beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind en de H. Johannes de Doper om bij de paters Beggaarden te plaatsen op de hoek van de Sudermanstraat. Hij signeerde de tekening rechtsonder <noot 1> en dateerde ze op de wereldbol, tussen twee engelkopjes: '1732 25/8' (25 augustus 1732). Achteraan maakte hij vijfentwintig jaar later de aantekening: "14 augu: 1758. is dit belt 25 iare gestelt bij degeg… <noot 1> / aen de suerstrat op den hoek". (Op 14 augustus 1758 is dit beeld 25 jaar opgesteld bij ... aan de Zuurstraat [Sudermanstraat] op de hoek). Vermoedelijk werd het beeld dus in 1733 gerealiseerd en geplaatst.
De aanwezigheid van dit werk van Walter Pompe wordt bevestigd door een contemporaine bron. In het handschrift van Jacobus Van der Sanden staat letterlijk "Op den hoek der Suerstraet bij de EE.PP. Beggarden het Marienbeld met het kindeken, Sint Jan en den troon." <noot 2>
Dat op deze locatie een voorstelling van Maria, Jezus en de H. Johannes de Doper met lam werd aangebracht houdt verband met de hier tot aan het eind van het Ancien Régime gevestigde Beggaarden. Qua iconografie lag de keuze voor een lam (wol) voor de hand, omdat deze derde-ordelingen (zeker aanvankelijk) wevers en textielbewerkers waren. Hun kloosterkerk had trouwens als patroniem de H. Johannes de Doper (Sint-Jan Baptist). <noot 3>
Wat er van dit werk van Pompe geworden is staat nergens vermeld. Naar men kan aannemen zal het in de Franse periode uit het straatbeeld verdwenen zijn, bij een fervente campagne om religieuze tekens in het openbaar te weren (1797 e.v.).
Toen de tekening in 2012 bij een klein Antwerps veilinghuis werd aangeboden (zie lager), werd ze niet als een werk van Pompe herkend. Ook bij nazicht van de bestaande publicaties over deze kunstenaar is er ook geen vermelding van aangetroffen.
Vandaag maakt dit werk deel uit van de verzameling van Voor Kruis en Beeld, die E.H. Rudi Mannaerts dankt voor de gift.
Noot 1 - Het papier is bijgesneden en de signatuur hierdoor onvolledig. We lezen nu 'W: … inv'. Ook de precisering van de locatie ('bij degeg…') is verminkt door deze afsnijding.
Noot 2 - Zie lager bij archief. Jacobus Van der Sanden (1726-1799) was secretaris van de Academie van Antwerpen en kende beeldhouwer Walter Pompe (1703-1777) persoonlijk.
Noot 3 - Omdat de geschiedenis van de Antwerpse Beggaarden of Bogaarden amper gekend is, hierbij twee e-teksten:
Augustin Thys, 'Historiek der straten en openbare plaatsen van Antwerpen', Antwerpen, 1893, p. 308-309 ('De Beggaarden') - pdfThys_1893_308-309_Beggaarden.pdf
Floris Prims, "De oorsprong der Antwerpsche Beggaarden", 'Antwerpiensia', 3 (1929), Antwerpen, 1930, p. 22-30. - pdfPrims-asia29_022-30_Beggaarden.pdf
Zie ook: 'Begijnen_en_begarden' op Wikipedia
Boven laatste regel: de tekst kan als volgt geïnterpreteerd worden:
"14 augu: 1758. is dit belt 25 iare gestelt bij degeg… / aen de suerstrat op den hoek"
De datering, in een voor Walter Pompe gebruikelijke (en typische) notering: jaar en eronder dag / deelstreep / en maand; hier 1732, 25/8
Het afgesneden blad bevat rechts onderaan een verminkte vorm van de signatuur. Er stond vermoedelijk "W. Pompe inv." (Walter Pompe heeft het gemaakt), nu rest 'W: en eronder 'inv'
Archief: SAA, PK 173, p. 446 (444 oude nummering)
Iconografie: Tekening, verz. R. Mannaerts (Antwerpen)
'Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's', 19 (2012), p. 32
Referentie: vkb1.1866
Zie ook: Onze-Lieve-Vrouw met Kind, Beggaardenstraat, Sudermanstraat 21 — Verdween bij nieuwbouw ca. 1960 — vkb1.0006 — Een relatie met het verdwenen beeld Pompe is niet bekend. Mogelijk kwam na de Franse periode (na 1814) een vervangend beeld in de plaats
Zie ook: Beggaardengang, die tussen Eiermarkt en Beggaardenstraat liep tot ca. 1960.
Teksten:
[In een opsomming van het werk van Walter Pompe]
Op den hoek der Suerstraet bij de EE. PP. Beggarden het Marienbeld met het kindeken, Sint Jan en den troon. [Jacobus Van der Sanden, 'Oud Konst-Tooneel van Antwerpen', handchrift, ca. 1771 (SAA, PK 173, p. 444)
Lot 158 — VLAANDEREN - 18° EEUW lavis met de voorstelling van een sculptuur, die zich bevond - volgens de tekst op de achterzijde - op de gevel van een bepaalde straat - 23 x 13
Extra info: Dit lot wordt geveild te Antwerpen op Tuesday 25 September 2012. [DVC Antwerpen,
Ellermanstraat 36, 2060 ANTWERPEN - http://www.dvc.be/ opgevraagd 2012-09-14)]
