Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Vismarkt aan het Steen [verdwenen], herbestemd Sterckshof (Deurne)
Toegeschreven aan Willem Kerricx (1652-1719), 1713; herstelling door J.B. De Cuyper (1807-1852); natuursteen
De aloude buitenvismarkt aan het Steen kreeg als opvolger een nieuwe Vismarkt gebouwd door Bourla in 1840. Het uit 1713 daterende Madonnabeeld op de pompzuil van deze markt, een voorstelling van Maria staande op de wereldbol omslopen door een slang, verhuisde naar de nieuwe markt. Deze sculptuur was naar een oude getuigenis van de hand van van Willem (I) Kerricx (1652-1719) ''wiens naam men voluit op het voetstuk lezen kan''. Ze werd wel door Jan Baptist De Cuyper (1807-1852) hersteld. Ter volledigheid, dit beeld uit 1713 was een vervangend beeld voor datgene dat in 1693 voor 't eerst op de pomp opgesteld werd.
Bij de sloop in 1881-1882 van deze nieuwe Vismarkt, werd de Madonna door opkoper Simons te koop aangeboden. Op een vraagprijs van 300 frank reageerde niemand. Pas na 1886 zal het door Albert Van de Put worden verworven, die het in de tuin van zijn woning op het Kipdorp laat heropstellen. Later schonken de erfgenamen van barones Van de Put de sculptuur aan de Provincie Antwerpen. Ze kwam, op een nieuwe pijler, in de tuin van het Sterckshof te staan. In 2002 werd het geheel gerestaureerd.
Recent sloot de provincie Antwerpen haar Museum Sterckshof - Zilvercentrum aan de Hooftvunderlei 160 in Deurne. De Madonna is dus momenteel niet zichtbaar voor het publiek.
Boven: de opstelling in het Sterckshof, foto WS 2008
Midden: detail en rechts een detail uit een schilderij van François Bossuet, 'De oude Vismarkt te Antwerpen', 1833; Paneel (hout), 47 × 59 cm; Gesign., gedat. 'F. Bossuet 1833'; KMSKA Inv. 1005 (doorzoekbare catalogus KMSKA)
Onder: de 'tweede gravure van Harrewyn', zie tekst Gepts 1951, en een detail eruit (afb. in Lattin 1955, p. 16)
Archief: Hs 1491, [f° 2v, 3r°]
Iconografie: MPM/PK, diverse prenten (o.m. PK.MT.00296 en PK.MT.00291 tekeningen door Henri François Schaefels), verder etsen van Jozef Linnig, ... (zoek in de collectie van het Prentenkabinet); Lattin 1955, p. 16 (Harrewyn)
Literatuur: Kronijk 6 (1797-1798), p. 92-94; Thyssen 1902, p. 146-151; Thyssen 1922, p. 126-130; Gepts 1951, p. 100-101; Stadsbeelden 2001, p. 212-213; Madonna 2002, p. 117-118
Referentie: vkb1.0015
Teksten:
- Den 26 September [1797] zag men nog altijd beelden afbreken en onder dese was (...). Insgelijks wird het schoon Marien beeld aan de pompe op de Vischmerkt staende, afgedaen.
Dese pompe, geheel van blauwen arduijnsteen, seer konstig gemaekt, en met vele schoone zoo ijsere als steene ciraeden verciert, wordende langs drij kanten gepompt en overvloedig water gevende, is aldaer opgeregt ten jaere 1693, waerop alsdan een konstig beeld van de H. Moeder Gods gestelt is: hetwelke benevens de pompe en geheel de Vismerkt alsdan in print uijtgegeven, en daervan een afdruksel hier bijgevoegd is. Ten jaere 1713 werd het voorschreven beeld vernieuwt en op eene andere wijse gemaekt en op gemelde pompe gestelt zijnde, is den 23 Junij van hetzelve jaer door den Seer Eerw_e Heere Henricus Verspecht S.J. Pastor van de Borgt kerke geweijd, waerover daer ontrent alsdan zeer geviert en veele vreugden bedreven zijn. [Kronijk 6 (1797-1798), p. 92-94] - Visch Merkt. boven de pomp - O.L.V.
Fraei L.V.beeld met het Kindeken op den arm zijner Goddelijke Moeder, het Gods Kind houd een langen Kruis staf in de hand, op het voetstuk liggen verschillende soorten van zee visschen afgebeeld - dit Kunst stuk werd over eenige jaren door J.B. De Cuyper hersteld. G_me Kerricx <is er den maker van> wiens naam men voluit op het voetstuk lezen kan. [Hs1491, f° 3r°].
N.B. Het fraie O.L.Vrouwen beeld der Vischmerkt door G_me Kerricx vervaardigd werd in 1885, door den roeper Simons met den ganschen afbraak der Vischmerkt in eigendom verkregen, bij wien het thans in zijne wooning Kipdorp nevens de woning van den Notaire Van Sulpher te veil staat. 1886. De Vischverkoopers boden hem het zelfde jaar der afbraak tevergeefs frs 300 voor, thans schijnen er zich aan dien prijs geene liefhebbers meer voor aan te bieden. [Hs1491, f° 2v°]. - « ['Guillielmus Kerricx' Twijfelachtige werken]
'O.L.Vrouwbeeld op de pompen van de Veemarkt en van de Vismarkt te Antwerpen'
Volgens J. Van der Sanden werden de Mariabeelden, staande op de pompen van de Veemarkt en de oude Vismarkt te Antwerpen, gemaakt door G. Kerricx <1>. De oude pomp van de Veemarkt, versierd met een Madonna en Kind staat thans in de hof van het Museum Steen te Antwerpen. De oorspronkelijkheid van dit werk schijnt ons twijfelachtig toe.
Over de thans verdwenen pomp van de Vismarkt worden we ingelicht door de kronijkschrijver J. Van der Straelen <2>. De arduinen pomp werd opgericht in 1693. Het oorspronkelijke beeld: Maria met het Kind werd in 1713 door een tweede groep vervangen. Twee gravuren gesneden door Harrewijn <3> stellen de pomp voor op de Vismarkt. De ene gravuur draagt als onderschrift het chronogram: BeatIssIMae VIrgInI DeIparae eXstrVXere ICHhtyopoLae AntVerIenses (1693). Op de pomp wordt Maria voorgesteld, het Kind rechtstaand tussen de benen en door twee engeltjes vergezeld. Deze groep komt eveneens voor op het schilderij van Hendrik van Minderhout, 'De Vismarkt te Antwerpen in 1695' <4>. De tweede gravuur van Harrewyn draagt als onderschrift: 'Put van Levende Wateren'. Het beeld van de pomp is anders dan dat van de eerste gravuur. Maria wordt hier voorgesteld zittend op de maansikkel, terwijl zij met de voet de slang vertrapt, die rond de wereldbol gekronkeld is. In geen van beide beelden kan men, voortgaande op de gravuren en op het schilderij, de hand van G. Kerricx met zekerheid herkennen.
1 J. VAN DER SANDEN, op. cit., dl. III, blz. 227. //
2 VAN DER STRAELEN, J., De kronijk van Antwerpen, uitgegeven door Rijlant, dl. 6. 1934, blz. 93. //
3 Prentenkabinet Brussel, S, II, 143206 en S, II, 143205. //
4 Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen. » [Gepts 1951, p. 100-101] - Gilberte Gepts-Buysaert, 'Guillielmus Kerricx, Antwerps beeldhouwer, 1652-1719', in 'Gentse bijdragen tot de kunstgeschiedenis', deel 13 (1951), De Sikkel, Antwerpen, 1952, p. 61-125.
