Onze-Lieve-Vrouw met Kind (‘De geboorte der Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria’) - Coppenolstraat, Wolstraat 23
Onbekende beeldhouwer, vóór 1744 en in 1787 hernieuwing, natuursteen (Grès), geschilderd — Beschermd monument 2 september 1976
Van het fraaie beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind getiteld 'De geboorte der Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria' is de datering niet gekend, maar het staat er alleszins reeds van vóór 1744, of althans de voorgangster. Het werd vernieuwd in 1787, geborgen op 30 september 1797 en weer opgesteld na het vertrek van de Fransen op 6 mei 1814.
Meer barokke zwier dan hier is niet uit te beelden. Maria, gekleed in zware drapering, houdt haar Kind zwierig voor zich uit; Jezus is met een been over haar arm gekropen. In zijn rechterhand heeft hij enkele roosjes die hij zijn moeder wil aanbieden.
De luifel wordt bekroond door een indrukwekkend grootse stralenkrans met Mariamonogram. De console is overvloedig versierd, hij wordt geflankeerd door twee gevleugelde engelenkopjes en bevat een cartouche met een Latijnse tekst als chronogram: 'ILLUXIt MUnDo eXUrgIte CIVes' – 'Hij bracht het licht in de wereld, sta dan op, burgers', dit duidt het jaar 1744 aan.
De lantaarn werd in een recent verleden door een veel eenvoudiger exemplaar vervangen.
Het negentiende-eeuwse buurtgenootschap (confrerie) was beroemd voor zijn prachtige versieringen, zowel van het beeld zelf als van het rekeningboek. Tijdens het 375ste jubelfeest van de Gilde van Onze-Lieve-Vrouw Lof (Kathedraal) in 1853 zorgde het voor een grote opsmuk met schilderijen van de gebroeders Schaefels. Tijdens de doortocht van de grote processie stonden er op vier tribunes prachtig geklede kinderen met zilveren wierookvaten die het Magnificat zongen. Vanwege het gemeentebestuur ontving het hiervoor de tweede prijs. Liever dan er de gedane (of verdere) onkosten mee te dekken lieten ze een zilveren scapulier maken dat dan fier aan het beeld werd gehangen.
Hieronder Ttwee pagina's uit het 18de-eeuwse rekeningboek, bewaard in de Sint-Carolus Borromeuskerk, de parochiekerk van het beeld.
Het geheel van sculptuur met baldakijn, console, lantaarn en bijwerk werd in november 2006 in situ gerestaureerd door Dirk Lenaerts. De stralenkrans met Mariamonogram werd verguld door Geneviève Hardy. Een eerdere restauratie, in opdracht van de Stad Antwerpen, dateerde van 1980.
Archief: Hs1491, [f° 7r°]; Buurtgenootschapsboek (1750, 1762) en diverse losse documenten (1853, 1864, 1882, ca. 1949) alsook een zilveren scapulier (1861) bewaard in kerkarchief Sint-Carolus Borromeuskerk, Antwerpen.
Iconografie: Clijmans 1941, afb. 18
Literatuur: Kronijk 6 (1797-1798), p. 91; Thyssen 1902, p. 337-339; Thyssen 1922, p. 282-284; Bouwen 3na 1976, p. 434; Schepens 1981, p. 36, 45, 170-175; Madonna 2002, p. 137; Madonna 2010, p. 47
Krantenknipsel: "Restauratie van Madonna's", 'Gazet van Antwerpen', 8 en 9 december 1979.
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 21 (2014): 12
Referentie: vkb1.0175
Teksten:
- « In de Wolstraet onder het Maria Beeld op den hoek van de ...
ILLUXIt
MUnDo
eXUrgIte
CIVes.
1744 » [Kronijk 6 (1797-1798), p. 91]. - (2). Wol & Koppenolstraat. Een zeer oud en verdienstelijk Maria beeld. Met prachtigen troon en keurig englen voetstuk. / (2.): O. L. V. Geboorte. [Hs1491, f° 7r°].
- Sint-Carolusparochie (bestaande beelden)
Wol- en Coppenolstraat. – 324. O. L. Vrouw: Uit het "Notitie-Boeck van de Collecteurs ende Contribuanten van de confrerie van het beelt onder den tytel der Geboorte van de Alderheyligste Maget ende Moeder Godts Maria, … " blijkt dat dit beeld reeds vóór 1744 bestond, aangezien een jaarschrift uit dit register ons verzekert, dat deze confrerie in voorgemeld jaar reeds vernieuwd werd. […]. In 1787 werd het O. L. Vrouwebeeld hernieuwd, volgens rekening: "Aen het vernieuwen van het belt van Livrouw 6 – 17 1/2". […]. dus hebben wij dit Eerweerdigh Beld afgedaen op den 30 September 1797 en hetselve Beld wederom op sijne plaets gesteld, op 6 Mey 1814 en daer voor pr, quittantie betaeld aen François Coveliers voor aerbyts loon … f. 1-4 1/2 […]." […]. [Thyssen 1902, p. 337-339].
- Sint-Carolusparochie (bestaande beelden)
Wol- en Coppenolstraat. - 436. O. L. Vrouw. - Uit het "Notitie-Boeck van de Collecteurs ende Contribuanten van de confrerie van het beelt onder den tytel der Geboorte van de Alderheyligste Maget ende Moeder Godts Maria" blijkt, dat dit beeld reeds vóór 1744 bestond, aangezien een jaarschrift uit dit register ons verzekert, dat deze confrerie in voorgemeld jaar reeds vernieuwd werd:
In 't Jaer Met IVer UYt gebUerLYCke LIefDe, VernIeUWt.
Ziehier eenige voorvallen uit de geschiedenis van dit genootschap:
Toen, op 12 September 1756, zekere J.F, De Vos zijne waardigheid van prefect aflegde, plaatste men in het rekeningboek, volgens </p.282> eene teekening van P.P. Rubens, eene allerschoonste omlijsting, waarin men te lezen gaf dit eigenaardig dubbelvers:
"Dit jaer is ten volle wel volbroght door De Vos.
Daerom maeckt hem van daegh nu lieber ende los."
Door twist en tweedracht onder de confraters was het genootschap van O. L. Vrouw allengskens in verval geraakt, doch gelukkig in 1759, zoo twee jaarschriften het aanduiden, werd alles op vroegeren voet hersteld:
"UYt WaeraChtIgen enDe nIeUWen gebUereLYken IVer
Is Dese ConfrerIe WeDer hersteLt."
"Leeft eenDraChtIgLYk onDer ULIeDen."
In 1787 werd het O. L. Vrouwebeeld hernieuwd volgens rekening: "Aen het vernieuwen van het belt van Livrouw 6 - 17 1/2."
Dit vernieuwde beeld mocht ongelukkig niet lang de godvruchtige geburen der Wolstraat verblijden, want, zegt het rekeningboek, "alzoo dit Beeld door order der fransche regeringen, en door order der alsdan, de municipaliteyt en der policie en door policie-meester Ouwers verscheyde keeren heeft komen aenseggen van dit beeld en d'andere teekens van Religie, uyt het gesicht te doen, selfs met drijgementen als het nogh langer zoude blijven staen; dat het van Stadtswegen zoude afgedaen worden met perykel van in stukken geslagen te worden, dus hebben wij dit Eerweerdigh Beld af gedaen op den 30 September 1797, en hetselve Beeld wederom op sijne plaets gesteld, op 6 Mey 1814 en daer voor pr, quittantie betaeld aen François Coveliers voor aerbydts loon ... f. 1-4 1/2
dus 16 jaer en 7 maenden dat dit Eerweerdigh Beeld van Haere plaets is geweest en moeten verborgen blijven uyt het gesicht der fransche."
Overheerlijk was de versiering der Wolstraat tijdens het 375e jubelfeest der Gilde van O. L. Vrouw Lof, in 1853; zij werd gedaan volgens de plannen der heeren Coenen en Tempelers. Verscheidene schilderstukken der gebroeders Schaefels waren hier en daar opgehangen, en, bij den doortocht der groote processie stonden er, op vier tribunen, prachtig gekleede kinderen der buurt, ten getale van acht, met zilveren wierookvaten. De Z.E. Heer Speeck, toen pastoor der parochie, had bij het Mariabeeld het jaarschrift doen plaatsen:
"VIrgInUM DeCUs Ut soL LUCet XV aUgUstI."
Eenige dagen daarna ontvingen de confreers eenen brief van het Gemeentebestuur, waardoor hun de tweede prijs van versiering, alsmede eene premie van 150 fr. werd toegekend, som, die door de geburen deels bestemd werd om eenen zilveren vergulden gedenkpenning aan te schaffen. Op de voorzijde dezer medalie deed men het volgende opschrift insnijden: "Jubelfeest van O. L. Vrouw Lof, ten jare 1853 gevierd," en op de keerzijde : "Gedenkschilde van stadswege verloofd aen de bewooners der Korte Koeipoortstraet, de Wolstraet en de Wyngaerdbrug, voor de prachtigste versiering der straten."
Op Zondag 4 September 1857, werd de medalie met plecht aan het beeld gehangen, waarbij het gelegenheidsvers:
"gY gULhertIge gebUren, sChenkt hIer MarIa UWen sChoonst paLerIngs' prYs, Van staDsWege verkregen."
In 1864 bekwam de Wolstraat wederom den tweeden prijs van versiering, eene som van 300 frank.
Het zij hier tot zijnen lof gezegd: wijlen Alf. De Wolf, gemeenteraadsheer, was steeds de ziel dezer overheerlijke opluisteringen. [Thyssen 1922, p. 282-284]
- In de 19de eeuw telt Antwerpen heel wat gebuurten, die Mariabeelden onderhouden. De voornaamste zijn (...), die van de Geboorte van de Allerheyligste Maget ende Moeder Gods Maria (hoek Wolstraat en Coppenolstraat), (...). [Schepens 1981, p. 36].
- Op 11 februari 1977 besloot het kollege van burgemeester en schepenen een openbare aanbesteding uit te schrijven met het oog op de restauratie van vier waardevolle, als monument beschermde Mariabeelden: Vlasmarkt - Hoogstraat, Eiermarkt - Sudermanstraat, Melkmarkt - Lijnwaadmarkt en Wolstraat - Coppenolstraat. Twee jaar later (!) wordt het aangepast bestek voor uitvoering aanvaard. Eind 1979 wordt de opdracht toegewezen. Kostprijs: 398.750 fr. of bijna honderdduizend frank per beeld. [Schepens 1981, p. 45].
- (...) Op een foto, genomen in 1951, dragen zowel Onze Lieve Vrouw als Jezus een kroon. Op dezelfde foto bemerkt men achter Maria de zinnebeeldige duif met stralenkrans. Van dit alles valt na de recente "deskundige" restauratie geen spoor te bekennen. (...). [Schepens 1981, p. 171].
