Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Eiermarkt 29, Sudermanstraat

Onbekende beeldhouwer, begin 18de eeuw, lindehout, geschilderd (deels polychroom) — Beschermd monument: K.B. 2 september 1976

Beschrijving van het beeld: 

Een zittende Onze-Lieve-Vrouw als deze is als hoekbeeld bij de Antwerpse Madonna's uitzonderlijk. Maria houdt het Kindje vast dat op de rand van haar zetel zit. Jezus zegent de voorbijgangers en kijkt ondertussen op naar zijn Moeder. Onder hem vliegt een cherubijn. Beiden zijn gekroond en Maria draagt een scepter. De in wolkjes gehulde wereldbol met maansikkel en slang dient als voetstuk. Op de banderol onderaan leest men 'MONSTRA TE ESSE MATREM' (toon dat gij moeder zijt).

Restauratie in 2016-2017: 

Vermits het beeld van hout is, is het heel fragiel. In 2016 werd het, amper 6 jaar na de terugplaatsing in 2010, afgenomen voor een nieuwe restauratie door Noortje Cools. Het werd in 2017 terug op de gevel geplaatst.

Restauratie in 2002 en terugplaatsing in 2010: 

Zeventien jaar later na de vorige restauratie in 1980 was de Madonna aan een nieuwe grondige restauratiebeurt toe, inclusief het voetstuk en de luifel. In 2002 werd het geheel van de gevel gehaald. De moeizame restauratie werd uitgevoerd door de studenten van de Academie. Jammer genoeg kon het gerestaureerde beeld, omwille van restauratiewerken aan het pand, niet onmiddellijk teruggeplaatst worden. Het werd daarom tentoongesteld in de inkomhal van de KBC-boerentoren. Pas in april 2010 kon de Madonna haar vertrouwde plaats opnieuw innemen. Op 7 mei 2010 werd het plechtig ingehuldigd.

Restauratie in 1980: 

In 1980 werd het beeld gerestaureerd in opdracht van de stad Antwerpen.

Herplaatsing in 1814: 

Na geborgen te zijn in de Franse periode gaf de terugplaatsing van het beeld in 1814 aanleiding tot een straatfeest dat werd afgesloten met een spetterend vuurwerk. Uit een brochure die naar aanleiding van deze feestelijkheden werd uitgegeven blijkt dat een terugplaatsing niet zo evident was. Het geborgen beeld bleek door de Fransen verbrijzeld, waardoor men op zoek moest gaan naar een ander exemplaar. Of er toen een nieuw beeld werd vervaardigd of een ander oud beeld werd gevonden is niet vermeld. (zie citaat hieronder)

Archief en literatuur:

• Archief: Hs1491, [f° 12v°]
• Iconografie: KIK: B152287 (schilderij Bossuet, 1835); SAA, FOTO-OF # 4474 (sa035077) (anno 1934, met verkeerde legende 'Torfbrug')
• Literatuur: 'Tweede deel der uytspraken van den Antwerpschen Eyer-boer, ten tyde der maend Juny. Hier by gevoegd de Feest der Plaetsing van het Maria-Beeld op de Eyer-merkt en hoek van de Zuer-straet op 18 Juny 1814', T'Antwerpen, uyt de Drukkery der vrye Druk-pers [1814]. SAA, pdfPamflet1844_v1.2.pdf
  'Graf- en Gedenkschriften', 8, s.a. (1856), reeks 2, p. 4; Thyssen 1902, p. 162; Thyssen 1922, p. 135-140; Bouwen 3na 1976, p. 21; Beeck 1978, p. 124; Schepens 1981, p. 36, 45, 95, 97-99; Madonna 2002, p. 102-104, 138; Madonna 2010, p. 49, 51
  Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 1, (2002) 1, p. 3; pdfnr. 2, (2003) 1, p. 2-3, 8; pdfnr. 16 (2010), p. 3, 4, 5; pdfnr. 19 (2012), p. 3; pdfnr. 21 (2014), p. 5, 13
  Persknipsel: KML/WBA, '18de-eeuws Mariabeeld onthuld', 'De Nieuwe Gazet', 8 en 9 mei 2010, p. 38
  Persknipsel: Susan Van Lommel, 'De Madonna van de Supermanstraat. Gerestaureerd gevelbeeld mag terug naar vertrouwde plaats aan de Eiermarkt. Op 7 mei wordt het feestelijk ingehuldigd', 'Kerk en Leven', 28 april 2010, p. 22
• Referentie: vkb1.0021

Teksten:

1. (...). Nauwelyks was den eersten dag van verlossing voór by, of de gebueren der Eyër-merkt spraken malkander om het afgeworpe MARIA-BEELD weder op zyne plaets te stellen; aen veéle der gebueren wierd rond gevraegt waer bet BEELD was verbleéven: naer veél onderzoek wierd er eyndelinge gehoort, dat het BEELD, in het huys daer het gevlugt was, doór eenige Franschen, die eenigen tyd het zelve bewoont hadden, vernield was en met stukken en brokken op de straet geworpen. Wat nu gedaen? Alles wierd in het werk geleyd om een MARIA-BEELD te zoeken of doen te maeken.
   Geenen iver ontbrak er om dit loffelyk werk te beginnen, geenen arbeyd of moeyte wierd er gespaert om de Voórspraekersse der Stad, die Antwerpen en alle haere inwoonders zoo wonderlyk bewaert heéft, op het luysterlykste ten prael te zetten. Naer alles aengewend te hebben, wierd het BEELD den 18 Juny opgeregt, (...). [Eierboer 1814, p. 10]
2. Chronogram met jaartal 1814
   "Hoek der Eijermerkt en Sudermanstraat
   Coin du Marché aux Oeufs et de la rue Suderman
   Onder een O.L.V. beeld
   Sous une statue de N.-D.
   DeCIMo oCtaVo JUnII ereCta"                                                                                                                        ['Stad Antwerpen. Opschriften der openbare en byzondere gebouwen', 'Graf- en Gedenkschriften', 8, s.a. (1856),    reeks 2, p. 45]
3. Suderman straat. Een zeer fraei O.L.Vrouwen beeld met schoonen troon en keurig gebeiteld engelen voetstuk. Op den wimpel leest men Monstra te esse matrem. Door J.B. Dooms vervaardigd. [Hs1491, f° 12v°].
4. Eiermarkt en Sudermanstraat. - 53. O. L. Vrouw. - Op dezen hoek wordt de H. Maagd zittend voorgesteld; het Kindje zegent het menschdom, terwijl het zijne Moeder minzaam aanschouwt, als wilde het zeggen, gelijk vroeger Salomon aan Bethsabea: “Vraag, o moeder, want ik mag mijn aanschijn van u niet afkeeren.” Onder de beeltenis leest men op eene banderol:   “TOTA PULCHRA ES, MARIA, ET MACULA NON EST IN TE.”
5. Uit de rekeningboeken blijkt, dat het genootschap van deze Lieve-Vrouw bestierd werd door zekeren heer Buren, tot in 1780. Het beeld werd afgeworpen door de Jacobijnen, den 18n November 1797, doch op zijne vroegere plaats hersteld, den 18n Juni 1814. De plechtigheden der herplaatsing, die met oprecht Antwerpsche vroolijkheid gepaard gingen, worden zoo smaakvol verhaald in een schrift van dien tijd, (136: 1) dat wij niet kunnen nalaten ze over te nemen: (…) [Thyssen 1922, p. 135-140]
6. Het vierde Eeuwfeest van de Gilde [De gilde van Onze-Lieve-Vrouwe-Lof, 1878 - WS] geeft niet alleen in de hoofdkerk aanleiding tot vieren en sieren. Ook de volkse straatbeelden worden extra versierd en ge-"palleerd". Door de buren van Onze-Lieve-Vrouw van de Doornikstraat (Nr 22), wordt naar aanleiding van het Jubilé, een omhaling gehouden die 209,15 goudfrank opbrengt. Met deze som wordt een zilveren druiventros, sleutel en scepter, alsook een verzilverde lantaarn ter versiering van het beeld gekocht (21). De genootschap van het Onze-Lieve-Vrouwbeeld op de hoek van de Eiermarkt en van de Sudermanstraat laat het beeld versieren en verlichten. Dank zij een extra-omhaling kan men een nieuwe zilveren lantaarn aankopen ter waarde van 150 goudfrank. Deze en andere initiatieven tot versiering van de heiligenbeelden zijn een volkse reactie op de houding van burgemeester LEOPOLD K. DE WAEL (1872-1892) die, bij het afbreken van het 17de-eeuwse Onze-Lieve-Vrouwbeeld op de Veemarkt, aan wie het horen wilde verklaarde: "Wat wij afbreken komt niet meer terug...". // (21) 1n 1889 voegd men er nog een verzilverde paternoster bij, ter waarde van 50 goudfrank. Rond 1965, bij de afbraak van het pand, werd het beeld met zijn toebehoren in een stadsmagazijn opgeborgen. Eerlang zal het beeld in de gevel van het herbouwde pand, op zijn oorspronkelijke plaats, hersteld worden door toedoen van de v.z.w. "Voor Kruis en Beeld", in samenwerking met de Stedelijke Dienst voor Monumentenzorg. [Beeck 1978, p. 124]
7. In de 19de eeuw telt Antwerpen heel wat gebuurten, die Mariabeelden onderhouden. De voornaamste zijn [...], van de Eierboer (hoek Eiermarkt en Sudermanstraat), (...). [Schepens 1981, p. 36].
8. Op 11 februari 1977 besloot het kollege van burgemeester en schepenen een openbare aanbesteding uit te schrijven met het oog op de restauratie van vier waardevolle, als monument beschermde Mariabeelden: Vlasmarkt - Hoogstraat, Eiermarkt - Sudermanstraat, Melkmarkt - Lijnwaadmarkt en Wolstraat - Coppenolstraat. Twee jaar later (!) wordt het aangepast bestek voor uitvoering aanvaard. Eind 1979 wordt de opdracht toegewezen. Kostprijs: 398.750 fr. of bijna honderdduizend frank per beeld. [Schepens 1981, p. 45].
9. (...) in 1980 op initiatief van de stad en met overheidssteun werden gerestaureerd: de zittende madonna op de hoek van de Sudermanstraat en de Eiermarkt. [Schepens 1981, p. 95].