Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Lange Klarenstraat, Meir 39
Laurentius Gillis (1688-1749), na 1702, natuursteen (Bentheimer zandsteen) - Beschermd monument 2 maart 1983
Beschrijving van het beeld:
Dit beeld behoort tot de meest opmerkelijke in Antwerpen, dankzij de elegante houding, de expressieve gezichtsuitdrukking en de verfijnde plooival. De presentatie is eveneens bijzonder. Maria wordt omringd door een met guirlandes versierd wolkendek en een grote vergulde stralenkrans, die naadloos aansluit op de hoek van de gevel. Lange tijd was er slechts één gevleugeld engelenkopje op de stralenkrans aanwezig, maar bij de restauratie in 2014 werd een nieuw engelenkopje toegevoegd.
Vroeger werd deze madonna toegeschreven aan Pieter (I) Verbruggen (1615-1686), maar sinds 2002 wordt het toegeschreven aan de Antwerpse beeldhouwer Laurentius Gillis (geboren in Antwerpen in 1688, overleden na 1740), die zijn opleiding kreeg bij Michiel (I) Van der Voort (1667-1737). Dit laatbarokke beeld werd oorspronkelijk vervaardigd voor het jezuïetencollege op de Sint-Jacobsmarkt en maakte deel uit van een groep van drie figuren. (Zie Baisier (2002) die zich baseert op Jacob Van der Sanden’s, ‘Oud Konst-Tooneel’ voor de nieuwe toeschrijving)
Restauratie in 2013-2014:
In 2013-2014 werden zowel het hoekpand als de aangrenzende huizen gerenoveerd, en ook de Madonna kreeg een grondige restauratie. Op 13 november 2013 werd zij samen met alle bijbehorende elementen gedemonteerd, waarbij de algen- en korstmossengroei op haar hoofd en de vogeluitwerpselen in haar nek duidelijk zichtbaar werden. In het restauratieatelier van de bouwfirma, onder leiding van Sander Peters, werd het beeld gereinigd. Ontbrekende delen, zoals het engelenkopje, werden opnieuw vervaardigd en het beeld kreeg een monochrome eindlaag. Begin december 2014, nog vóór de oplevering van de panden, werd de Madonna teruggeplaatst.
Foto's: (1) Het in 2014 herplaatste beeld met bijgemaakte engelenkopje (foto WS, 6 december 2014) - (2) De demontage op 13 november 2013 - (3) Het beeld voor de restauratie in 2011
Situatie voor 1872:
Het laat-barokke beeld werd oorspronkelijk gemaakt voor het convict (internaat) van de jezuïeten aan de Sint-Jacobsmarkt en maakte deel uit van een groep van drie figuren. In het originele tafereel reikte Maria haar Kind over aan de voor haar knielende Aloysius van Gonzaga, patroonheilige van studerende jongeren, maar nu lijkt het alsof ze haar Kind toont aan de voorbijgangers. Na de afschaffing van de orde in 1773 kwam het werk via een openbare verkoop in privébezit, maar bleef wel ter plaatse. Het werd pas in 1814 verplaatst, zonder Aloysius, eerst naar de hoek van de Meir en Twaalfmaandenstraat en in 1872 naar zijn huidige locatie. Waarschijnlijk stamt uit die tijd ook de minder geslaagde console met de nors kijkende engel, die een ‘Ave Maria’-banderol vasthoudt.
Archief: Hs1491, [f° 12v°]
Iconografie: Delehaye en Sluyts, ‘Explosie van een huis op de hoek van de Meir en de Twaalfmaandenstraat, Antwerpen, 2 november 1857’, zoutdruk, 22,7 × 30 cm. FotoMuseum provincie Antwerpen, P/1992/253; SAA: ICO 45/ 065 (Gewassen potloodtekening, J. Jelgerhuis, juni 1816); SAA, MA 955/1 (1872), bouwaanvraag met schetsmatige afbeelding
Literatuur: Thyssen 1902, p. 261-264; Thyssen 1922, p. 198-200; Schepens 1981, p. 36, 177-179; Madonna 2002, p. 114-115 (= Baisier 2002: 114-115), 153; Madonna 2010, p. 131, 133
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 21 (2014), p. 7, 8, 28
Referentie: vkb1.0102
