Calvariegroep - Lange Nieuwstraat 73-75 (Sint-Jacobskerk, zuidportaal)

Gerard Van der Linden, 1866, natuursteen - Monument 25 maart 1938

Net als aan de noordkant, lag aan de zuidkant van de Sint-Jacobskerk eertijds een kerkhof. De doden en hun bezoekers konden hoopvol opkijken naar een geschilderde Calvarie met Maria Magdalena aan de voet van het kruis.

Met de bouw van het zijportaal (1693) werd deze muurschildering geïntegreerd. Voor de zijdelingse portaalnissen schonk priester-mecenas Hendrik Hillewerve (1621-1694) de beelden van Maria en Johannes de Evangelist, respectievelijk toegeschreven aan Artus (I) Quellinus (1609-1669) en Lodewijk Willemsens (1630-1702). Een afbeelding in het 'Encronologium episcoporum' uit ca. 1719 van kanunnik P.H. Goos, geeft een impressie van de toenmalige toestand (zie hieronder).

Waarschijnlijk verdween de geschilderde voorstelling in 1796. De beide gehavende sculpturen werden in 1824 verkocht aan een steenhouwer en mogen vandaag als verloren worden beschouwd. Dat maakt dat de betwistbare toeschrijving van het Mariabeeld niet kan worden gecontroleerd.

Vervolgens werd er enkel een stenen kruisbeeld van een onbekende maker geplaatst.

De huidige, vrij academisch uitgevoerde natuurstenen Calvariegroep kwam er in 1866 en werd gekapt door Gerard Van der Linden (1830-1911).

Maria, gehuld in een mantel met kap over haar hoofddoek en met op haar voetstuk haar naam, kijkt bedroefd op naar haar gekruisigde zoon, de handen open zijwaarts naar beneden gericht ten teken van ontzetting. Johannes, haar pendantbeeld, houdt de handen gevouwen voor zich.

Folio 103 uit het ca. 1719 te dateren handschrift 'Encronologium episcoporum' van P.H. Goos toont o.m. de toenmalige voorstellingen aan het zuidportaal van de Sint-Jacobskerk. Centraal in het timpaan (onder het wapen van mecenas Hillewerve) een geschilderde calvarievoorstelling met Maria-Magdalena aan de voet van het kruis. In de flankerende nissen staan volplastische beelden, links Maria, rechts Johannes.

Archief en literatuur:

• Archief: Hs1491, [f° 51r°]
• Iconografie: P.H. Goos, 'Encronologium episcoporum, decanorum et canonicorum Cathedralis Basilicae Marianae Antverpiensis', (handschrift), deel 2 (ca. 1719), f° 103 - EHC: c:lvd:14427748
• Iconografie: KIK, A3086 (1901), B29049, B32245 (1942)
• Literatuur: Thyssen 1902, p. 265; Thyssen 1922, p. 201; Bouwen 3nb 1979, p. 476; Ruyssevelt 2001, p. 37; Madonna 2002, p. 154; Madonna 2010, p. 139
• Aanvullende literatuur: Lerius 1855, p. 81; Lerius 1871, p. 10
• Referentie: vkb1.0583

Nog aanwezige Calvariegroepen:

Aan een vroegere brug:

• Driehespenstraat (aan Vleeshuis)
• Korte Nieuwstraat
• Schrijnwerkersstraat (Wilde Zee)

Andere calvariegroepen:

• Kammenstraat (vml. Witzustersklooster)
• Paardenmarkt (Sint-Antoniuskerk, tuin pastorie)
• deze aan de Lange Nieuwstraat, Zuidportaal Sint Jacobskerk