Calvariegroep - Schrijnwerkersstraat 22
Diverse auteurs, 1710 en later (1977), hout (nu kunsthars) en natuursteen - Beschermd monument sinds 8 maart 1940
Het drieledige, in grijs en wit geschilderde voetstuk met plint, wordt gemarkeerd door de centrale, gebogen en bovenaan ingesnoerde sokkel voor het houten kruis met beschilderd, polyester Christusbeeld. De flankerende muurpartijen dragen de twee ingesnoerde sokkels van het beschilderde, houten Moeder-Gods- en Johannesbeeld, en aan de uiteinden de gespiegelde voluten waarop de beschilderde geknielde engelenbeelden rusten. De gebogen middenpenant van de centrale sokkel draagt drie chronogrammen die verwijzen naar de oprichting in 1710 en de heroprichting in 1814. <noot 4>
De Calvarie aan de Wilde Zee werd in 2022 gerestaureerd en we konden het nog juist melden in onze laatste Nieuwsbrief. De stad heeft dit uitgevoerd en we kunnen wel stellen dat dit grondig werd uitgevoerd. Het gaat om een grote beeldengroep die alleenstaand in het straatbeeld staat. Als we er in detail naar kijken valt op dat de beelden op een bijzonder grote draagconstructie staan. Naast het in orde brengen van de beelden was het grootste werk het bijna volledig vernieuwen van die draagstructuur. Om het simpel uit te leggen, stel dat u de vijf beelden gewoon op een bakstenen muurtje zou plaatsen gaan die binnen de kortste keren omvervallen. De beelden staan wel degelijk op een (zeer oude) bakstenen muur maar die is aan de achterkant volledig geschraagd door een wand in gewapend beton. Heel die constructie werd grotendeels vernieuwd. Daarbij moet nog gemeld worden dat de beeldengroep eigenlijk op de overwelfde rui gebouwd is. We staan hier namelijk aan wat de Antwerpenaren de Wilde Zee noemen, de plaats waar de Lombardenvest overgaat in de Wiegstraat, de rui neemt hier een serieuze bocht die wanneer de rui nog niet overwelfd was voor heel wat watergekonkel zorgde vandaar de naam Wilde Zee. Kort gezegd mag men bijna zeggen dat de Calvarie verankerd is in het gewelf van de rui. Op bovenstaande tekening zien we van rechts naar links in het blauw de dekstenen, dan de bakstenen muur waar bovenaan de beelden komen, dan de wand in gewapend beton met in het groen de verankeringen om alles tot één geheel te consolideren. De wand in gewapend beton heeft nog een zware verankering in de grond.
De beelden werden ook gerestaureerd, we geven enkele foto’s weer met dank aan AG Vespa die de bouwheer is.
De engeltjes waren in slechte staat, na restauratie worden ze verankerd door middel van een pin.
De aureolen van Maria en Johannes werden vernieuwd.
Tenslotte werd het houten kruis vernieuwd, het ijzeren geraamte werd gerecupereerd.
De werken zijn uitgevoerd door Monument Renovation Technics uit Deinze, een serieuze klus. Het resultaat mag gezien worden.
Heraanleg 'Wilde Zee' omstreeks 1994:
Omstreeks 1994 werd de ‘Wilde Zee’ heraangelegd. De Calvariegroep bleef behouden, maar kreeg een nieuwe, vooruitgeschoven inplanting. <noot 1>
Geschiedenis van het ontstaan van het beeld van 1710 tot 1977:
De Calvarie werd in 1710 door een godsvruchtig buurtgenootschap opgericht op de voormalige Wilde Zeebrug over de later overwelfde Lombardenvest <noot 1>. Het eerste Christusbeeld wordt toegeschreven aan Jacob Jozef Van der Neer (1718-1794). Het eerste Moeder-Gods- en Johannesbeeld is van de hand van Joannes De Greef (levensdata onbekend). Tijdens de Franse bezetting werd de beeldengroep verwijderd om in 1814 terug te verschijnen. In 1859 verving Jan-Baptist Peeters het Christusbeeld en Eugène De Plyn het Johannesbeeld. Théodore Koob, van wie werk bekend is uit het laatste kwart van de 19de en het eerste kwart van de 20ste eeuw, signeerde het vernieuwde Moeder-Godsbeeld, dat van omstreeks 1904 dateert<noot 3>. Koob kapte omstreeks 1904 ook de twee engelenbeelden, die aan de beeldengroep toegevoegd werden <noot 2>. In 1977 werden het houten kruis en Christusbeeld vernieuwd, het laatste door een kopie uit polyester door Jos Wilms (1930-1995). Het Christusbeeld uit 1859 van Jan-Baptist Peeters werd opgenomen in de verzameling van het Museum Vleeshuis.
• <noot 1> De vest werd overwelfd en vormt zo een deel van het ondergrondse ruienstelsel. Vroeger kon je via een deur in de muur waarop de Calvarie aangebracht was afdalen in de rui. Bij de laatste heraanleg van het plein is het monument iets vooruit gebracht, de rui-toegang erachter bestaat nog steeds.
• <noot 2> De engelen ontbreken op de oudste prentbriefkaarten, met foto's van kort voor 1900. Op fotografische prentbriefkaarten van onmiddellijk na de eeuwwisseling zijn ze aanwezig.
• <noot 3> Van de auteur die “Th. Koob Anvers” signeerde is werk bekend tussen het laatste kwart van de 19de eeuw en 1920. Een beeld van de H. Johannes de Doper in de abdij van Averbode (KIK, M273374) is op dezelfde manier gesigneerd. (Zie rechtse foto hieronder)
• <noot 4> Drie chronogrammen zijn te lezen op de voet van de Calvarie (Zie linkse foto hieronder)
"VICInI ChrIsto DoMIno" (de geburen aan Christus de Heer) (1720);
"Door gebUreLIJke LiefDe Is DIt opgereCht" (1710); en
"geDenCksChrIft Der hersteLLIng Van Dees KrUYs" (1814)
Archief: Hs1491, [f° 50v°]
Iconografie: Fierlants 1860 (EHC, K 11889, ‘Monuments Religieux’, 14, “De Hoofdkerk”), zie ook: Goethem 1999, p. 150 (afb. 70), 354 (FE103); KIK, M62707, M62708, M62709 en M62710 (Turnhout)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 207-208; Thyssen 1922, p. 175-176; Lattin 1950, p. 76-78; Bouwen 3na 1976, p. 313; Beeck 1978, p. 143; Ruyssevelt 2001, p. 41; Madonna 2002, p. 48, 128, 169; Madonna 2010, p. 201, 203
Referentie: vkb1.0343
Calvariegroepen afkomstig van een vroegere brug:
Driehespenstraat (aan Vleeshuis)
Korte Nieuwstraat
Schrijnwerkersstraat (Wilde Zee)
Andere calvariegroepen:
Kammenstraat (vml. Witzustersklooster)
Lange Nieuwstraat (zuidportaal Sint-Jacobskerk)
Paardenmarkt (Sint-Antoniuskerk, tuin pastorie)
