Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Wiegstraat 3
Beeldsnijder onbekend, 18de eeuw (voor 1780), hout.
Het pand is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Winkelhuis in neoclassicistische stijl met 18de-eeuws Mariabeeld. Deze vaststelling is geldig sinds 29-03-2019.
Deze Madonna valt nauwelijks op in de smalle winkelstraat, maar is hier zeker sinds 1780 aanwezig. Zij wordt vermeld aan de gevel van 'De Roode Catte' met erachter een geschilderd landschap, omlijst met lelies. Bij de verbouwing in 1901 werd ze herplaatst in een rondboognis temidden van de nieuwe gevel.
Maria, met scepter in de rechterhand, draagt Jezus op de linkerarm en kijkt toe hoe hij met de kruisstaf de slang de kop indrukt. Gehuld in een wijds gedrapeerde mantel staat Maria op de apocalyptische maansikkel en vertrapt de slang (met appel in de muil) die er omheen kronkelt. De wereldbolvormige sokkel toont de continentverdeling zoals ze in het Westen bekend was, voor de ontdekking van Amerika. Slechts Azië, Europa en Afrika zijn afgebeeld. Rondom zweven drie gevleugelde engelenhoofdjes, netjes verdeeld links en rechts en onderaan.
Boven Maria vliegt de zinnebeeldige duif van Gods Geest, echter zonder stralenkrans.
Midden 2006 restaureerde Jeroen Boel dit beeld, waarnaar in jaren niet meer was omgekeken en dat er stoffig en vuil uitzag, maar duidelijke sporen van polychromie droeg. De houtsculptuur, uit één stuk vervaardigd, moet in de loop van de tijd een 30 à 40-tal herschilderingen hebben gekend. Onderzoek van de verflagen en vergelijking met historisch beeldmateriaal (een foto uit 1934 met een 'wit' beeld) toonde aan dat die polychromie niet als regel aanwezig was. Er bleek veel fluctuatie in te zitten, dan weer wit dan weer kleur, zodat een warrig beeld van de polychrome kleurstelling verkregen werd. Als eindafwerking werd niet gekozen om de polychromie te hernemen maar werd de sculptuur wit geschilderd, kleur- en goudaccenten bleven beperkt tot de wereldbol, maansikkel en slang.
De restaurator herstelde ook de originele opstelling met de kruisstaf in Jezus handen en de scepter voor Maria. <noot 1> Tenslotte kregen beiden ook frisse kronen.
Dit beeld is in de jaren 1970-1980 niet als monument beschermd en dat is een onbegrijpelijke omissie. Het hoort zeker thuis in de reeks van de andere objecten die toen, omwille van hun cultuurhistorische en/of esthetische waarde, wel voor dergelijk statuut werden weerhouden. <noot 2>
Naar analogie met het beeld van de Sleutelstraat 33 zou dit werk op naam van dezelfde auteur kunnen worden geplaatst, of toch tenminste uit een zelfde atelier kunnen stammen.
• <noot 1> De afgebroken kruisstaf was vroeger, bij gebrek aan een scepter, in Maria's handen gestoken.
• <noot 2> Zie voor de specifieke problematiek van de bescherming van dit soort patrimonium: M. Manderyck, "Monumentale Madonna’s, beschermd bezit? Aspecten van wet-, decreet- en regelgeving in historische context", in: 'Madonna. Beelden van Maria in de Antwerpse binnenstad', Antwerpen 2002, p. 127-131.
Hieronder Links: in het restauratieatelier vóór de eerste behandeling (foto Jeroen Boel, 2006) en rechts de afname van de Madonna begin juni 2017. Midden juli was de restauratie klaar, op 30 juli werd ze terug in de nis geplaatst.
Hieronder: de geïllustreerde bouwaanvraag uit 1901 (SAA, 1901#244)
Archief: SAA, 1901#244 (Bouwaanvraag: 20-02-1901, Wiegstraat 3, verbouwen door F. Claes voor Nelemans; Bevat tekening gevel met ingetekende Madonna en lantaarn); Hs1491, [f° 12r°]
Iconografie: SAA, FOTO-OF#04477 (SA035080; anno 1934)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 213; Thyssen 1922, p. 179; Bouwen 3nb 1979, p. 551; Schepens 1981, p. 105; Madonna 2002, p. 174; Madonna 2010, p. 237
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 6 (2005) 1, p. 16; Idem, nr. 8, (2006) 1, p. 13
Referentie: vkb1.0174
