Onze-Lieve-Vrouw met Kind [verdwenen] - IJzerenwaag (Theodoor Van Rijswijckplaats)
In 1884 werd op het plein, dat tot dan IJzerenwaag heette, de wijkpomp met Madonnabeeld opgeruimd en kwam het standbeeld van volksdichter Theodoor Van Rijswijck er in de plaats. Het werk van Leonard De Cuyper was in 1864 opgericht aan de 'Wandeling Longchamps' en verhuisde ook nog naar het pas aangelegde Stadsparkt in 1870 voor het naar hier kwam.
Veel gegevens over deze verdwenen Madonna zijn niet te vinden. Thyssen vermeld een 17de-eeuws schilderij waarop een Madonna op een waterpomp is te zien. Over dit oude beeld zijn geen gegevens bekend.
Het in de 19de eeuw bestaande beeld wordt toegeschreven aan de in de 18de eeuw werkzame Hendrik Danco. <noot 1> Dat beeld wordt nog net op de valreep voor het verdwijnen summier beschreven (in het Hs1491) én afgebeeld door Johan Barthold Jongkind (1867).
• <noot 1> Hendrik (Henri) Danco: o.m. auteur de marmeren grafsteen van Petrus Paulus Rubens uit ca. 1755 in de Rubenskapel in Sint-Jacobskerk, Antwerpen (in opdracht van Jan Baptist Van Parijs), KIK, M088465 — Zie 3 werken bij het KIK — (Hendrik Danco niet in RKD wel opgenomen in de Liggeren: deel 2, p. 790)
Boven: 'De IJzerenwaag in Antwerpen met de Sint-Andrieskerk', schilderij (en detail eruit) door Johan Barthold Jongkind (1867)
Archief: Hs1491, [f° 18r°]
Iconografie: 'De IJzerenwaag in Antwerpen met de Sint-Andrieskerk', schilderij door Johan Barthold Jongkind (gesign. en gedat. 'Jongkind 1867'); Olieverf, 33,8 × 43,5 cm, Privé-verzameling New York (in 1967) - Een aangepaste uitwerking van een aquarelschets van eind 1866 (bewaarplaats onbekend)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 224; Thyssen 1922, p. 220; Gottlieb 1967, p. 282; Weghe 1977, p. 483, 572; Stadsbeelden 2001, p. 96-97 (nr. 63)
Referentie: vkb1.1778
Teksten:
IJzerenwaag, boven de pomp. O.L.V. van Peis. De H. Maagd gevende de hand aan het Kindje Jezus. Dit verdienstelijk kunstwerk heeft veel geleden en staat onder den blooten hemel zonder kap. Door Hend. Danco. [Hs1491, f° 18r°]
Sint-Andriesparochie (verdwenen beelden)
Van Rijswijckplaats. – 112. O. L. Vrouw: Eene schilderij der XVIIde eeuw, in eene familie, te Antwerpen bewaard, vertoont ons op die plaats eene pomp, waarboven een Lieve-Vrouwebeeld. [Thyssen 1902, p. 224]
Sint-Andriesparochie (verdwenen beelden)
Van Rijswijckplaats. – 215. O. L. Vrouw. - Eene schilderij der XVIIde eeuw, in eenen familie, te Antwerpen bewaard, vertoont ons op die plaats eene pomp, waarboven een Lieve-Vrouwebeeld. [Thyssen 1922, p. 220]
« […]. During the diffusion of the suction pump in the seventeenth century, the fountain in the square's centre was erected and dedicated to O.L. Vrouw van Bijstand (Notre Dame de Secours, Our Lady of Mercy). […]. » [Gottlieb 1967, p. 282]
« When in the 1880's the Nationalestraat (rue Nationale, National Street) superseded the Boeksteeg and Voddenstraat - it was built as connection between the southern railroad station and the center of town - the houses on the east side of the old streets were torn down in order to permit the enlargement of the new thoroughfare. And in 1884, the fountain of Our Lady was dismantled, to be replaced by a statue of the poet Theodoor Van Rijswijck, brought here from the Public Gardens. However, this seems to have been an afterthought in the replanning program of the city because the fountain had been freshly repaired in 1874 <12>, the year when the new building program was put under way by the destruction of the Zuiderkasteel (South Citadel). Be this as it may, at the substitution of the monument for the fountain, the square was renamed Theodoor Van Rijswijck plein. // 12 Communicated by Dr. J. VAN DEN NIEUWENHUIZEN in a letter to the author. » [Gottlieb 1967, p. 282]
