Onze-Lieve-Vrouw met Kind [verdwenen] - Oudevaartplaats 52 (vml. bijgebouw 'Mère Jeanne instituut')
Achter een rondboograam van een gebouw op de Oudevaartplaats, in gebruik door het 'Mère Jeanne instituut', bevond zich een Madonna met een aparte geschiedenis. Dit 'Onslievrouwke van de Rui' was afkomstig van de hoek Oudevaartplaats en 'Gezondstraat' (nu: Henri Van Heurckstraat) en leidde eind 19de eeuw tot flink wat politiek gekleurd geheibel. In het Stadsarchief is een bouwaanvraag uit 1887 te vinden.
Omwille van de naderende sloop van het pand werd het beeld in 2001 weggenomen en … verdween. Bij de nieuwbouw kon het niet meer herplaatst worden.
Zie voor de anecdotiek met de figuur van 'Sus den Ezel': Thyssen (1902, 1922), Schepens (1981) en het krantenknipsel uit ca. 1950 hieronder.
Hierboven: detail van de Madonna achter het (bestoft) raam - Foto Bernard Brenders (VKB), ca. 1992-1993
En een detail uit een van pagina's van de bouwaanvraag uit 1887 (Oudevaartplaats 44, Madonna plaatsen), SAA, 1887#1448
Het oude gebouw, enkele weken voor de sloop - Foto WS, 11/08/2011
Archief: SAA, 1887#1448
Iconografie: Archief VKB; Schepens 1981, p. 234
Literatuur: Thyssen 1902, p. 316-320; Thyssen 1922, p. 263-266; Schepens 1981, p. 233-238; Madonna 2002, p. 108-109
Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 2, (2003) 1, p. 15
Krantenknipsel: 'Op Mariawandel in de Mei. Mariabeeld Oude Vaartplaats', Gazet van Antwerpen, ca. 1950 (niet gedateerd ex., archief VKB)
Referentie: vkb1.0246
Teksten:
Sint-Augustinusparochie (bestaande beelden)
397. O. L. Vrouw. - Nopens het O. L. Vrouwebeeld, dat men vroeger op den hoek der Gezondstraat aantrof, schreef het katholiek weekblad 'De Vrijheid', dat sinds ettelijke jaren niet meer verschijnt, den volgenden artikel: "De beeldstormerij der Oude Vaartplaats, of de heldendaad van 'Sus den Ezel'". (…).
Menig spotgedicht werd gemaakt op de zoogezegde heldendaad van Sus den Ezel; hierbij als staal eene rijmelarij, waarschijnlijk opgesteld door eenen bekwamen(?) dichter der streek: "Het Onslievrouwke van de Rui." (…).
Korts na deze gebeurtenis deed wijlen de Eerw. H. De Molder, pastoor van St-Augustinus, het beeldje schoon opschilderen, en een weinig verder op eene school zetten. Het staat daar in eene schoone nis, tusschen twee lantaarns, waaronder het opschrift: O. L. Vrouw van de Rui, bid voor ons.
[Thyssen 1922, p. 263-266]
Op Mariawandel in de Mei
MARIABEELD Oude Vaartplaats
Oudere Sinjoren, vooral diegenen die in 1887 school liepen in het O.L. Vrouwcollege van de Paters Jezuïeten (Frankrijklei), herinneren zich nog de protestbetogingen en optochten tot ereherstel voor de aangedane smaad aan O.L. Vrouw, die gans Antwerpen in opschudding bracht.
Klein van gestalte met kunstvaardigheid in eikenhout gebeeldhouwd, stond dit Mariabeeldje met zijn fijne gelaatsuitdrukking te dromen op het hoekhuis van de Gezondstraat (Henri Van Heurckstraat) en de Oude Vaartplaats.
Na aanvankelijk zorgvuldig te zijn onderhouden door de buurschap van de "Rui", zou dit beeldje het voorwerp worden van fanatieke godsdiensthaat. Deze onverkwikkelijke geschiedenis kreeg haar verloop door het, weinig stichtend optreden van een sigarenmaker die de typische volksnaam: "Sus den Ezel" droeg.
Vurig ieveraar van de "Zondagse Kapel" en uitmuntende verzorger van het Mariabeeld, werd hij eigenaar van het volks-cafe en hoekhuis waartegen bewust Mariabeeld onder een koepel was aangebracht. Van geloofsiever vervallen in het ander uiterste, werd Sus een vurig propagandist van de socialistische partij. Hieraan werd vooreerst demonstratief uiting gegeven door een rode vlag naast het Mariabeeld. De geburen reageerden niet.
Dus diende de smaad opgedreven. Aangevuurd door trouwe stamgasten, ook sigarenmakers, verfde Sus op een Zomernacht het onschuldig beeldje vlammend rood en in hun dronkenmanskuren bralden zij hun beledigingen uit door drinkgelagen op de "Koningin der Socialisten!"
Dat ging te ver. De buurschap zou eerherstel brengen. Hiertoe bracht de komende processie van St Augustinus een enige gelegenheid. Het beeldje werd opnieuw geschilderd en zou tegen Zondag door bloemen en licht versierd worden. Maar Vrijdagnamiddag werd door Sus het beeld van zijn plaats verwijderd, het baldakijn en lantaarn afgebroken, onder het rustig toezien van de politie. Het weekblad "De Vrijheid" schreef: "Bewaakt door vijf politie-beambten".
De buurschap van de Rui werd hierdoor in opschudding gebracht en gans de Antwerpse bevolking aanzag het als een heiligschennis. Spontaan werd door honderden Sinjoren betoogd en het bleef een aanhoudend protesteren en uitjouwen vóór het café van de geïmproviseerde beeldstormer.
De woede van de volksmenigte kon niet bedwongen en de volksbetogingen hielden maar op toen de boodschap kwam dat het beeld door Sus aan een gebuur — in stilte, natuurlijk — was teruggegeven.
Inmiddels was er reeds een spotliedje gemaakt over "Sus den Ezel, als Ons-Lieve-Vrouwkensdief". En op de "Vogelenmarkt" zong 's Zondags een muzikale rijmelaar over de buitengewone "heiligschenderij van het Onslievrouwke van de Rui". In ontelbare schuifkens van het rijmstuk worden herhaaldelijk de "sassialisten" aansprakelijk gemaakt, en besloten dat de "waifven van de rui de Sus zouden kloppen op seinen poeppenkop".
Op taktvolle wijze werd onder leiding van wijlen Z.E.H. De Molder, pastoor van St Augustinus, plechtig eerherstel gebracht en het veelomstreden beeldje in een diep ingemetselde nis geplaatst tussen de twee ramen van de eerste verdieping van het bijgebouw van de meisjesschool, bestuurd door de "Dienstmaagden der Heilige Harten" (vulgo: "Mere Jeanne"), Oude Vaartplaats, nummer 52, op enkele meter afstand van de oorspronkelijke standplaats.
Beschermd door een afsluitende glasraam, verlicht door verschillende electrische lampjes, omgeven door oprankende lelies, was destijds langs de buitenkant een sierlijke banderol aangebracht met voor ingewijden veel zeggende tekst:
"O. L. Vrouw van de Rui, Bid voor ons"
['Op Mariawandel in de Mei. Mariabeeld Oude Vaartplaats', Gazet van Antwerpen, ca. 1950]
