Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Ambtmanstraat, Keizerstraat 5
Jacob Johan Van der Neer (toegeschreven), 18de eeuw, natuursteen en hout (engel en wolken)
Beschrijving van het beeld:
Het beeld op de gevel van het huis ‘De Fonteyne’ wordt omgeven door een opvallend sierlijke omlijsting van gestileerde wolken. Drie cherubijnen flankeren de globe-console waarop een kronkelende slang te zien is. Een vierde engel houdt de scepter van Onze-Lieve-Vrouw omhoog, zodat zij beide handen vrij heeft om haar zegenende Kind aan de voorbijgangers te tonen. Het vermoedelijke tegenbeeld van deze achterovergebogen engel, evenals de zinnebeeldige duif met stralenkrans, zijn helaas verloren gegaan. Jezus, net als zijn moeder met een kroon getooid, houdt de rijksappel op zijn knie. Het geheel wordt bekroond door een baldakijn, voorzien van twaalf kwastjes die sierlijk bungelen aan een zoom met dertien sterren.
Restauratie in 2024:
Onze oprechte dank gaat uit naar de eigenaren van dit beeldje, die het hebben laten restaureren en het zijn frisse uitstraling hebben teruggegeven.
Restauratie en Conservatie in 2012:
Het beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind op deze straathoek vroeg al jarenlang om restauratie om verder verval te voorkomen. Ondanks zijn artistieke en historische waarde stond het niet op de lijst van beschermde monumenten. Uiteindelijk werd dankzij de Provincie Antwerpen een subsidie toegekend, waardoor de restauratie in 2012 kon worden uitgevoerd door Luc Rossen (Raymakers-Rossen vof).
De restauratie omvatte het behandelen van zowel de stenen (in situ) als de houten delen (in het atelier). Een grondig vooronderzoek naar de fysieke toestand en eerdere ingrepen leidde tot beslissingen over consolidatie en herstel. Tijdens een eerdere, noodzakelijke restauratie, die destijds nodig was om instorting te voorkomen, werden het beeld en de console gescheiden en met roestvrijstalen staven verankerd. Hierbij ging een deel van het originele materiaal verloren, met name vanaf de bovenzijde van de console tot aan de onderkant van de voeten van Maria. Dit ontbrekende gedeelte werd in één deel plastisch gereconstrueerd met een harde mortel, waarschijnlijk op basis van cement wat gereconstrueerd werd met een harde cementmortel. Een ander bijzonder aspect betrof de globe, die bleek te rusten op een houten deel van lindehout, ingebed in de waterlijst van de muur. De oorspronkelijke witstenen globe bleek slechts een halve bol, op enige afstand van de muur geplaatst en gemonteerd op een mogelijk ouder houten onderdeel.
De afwerking van het beeld bracht een belangrijke uitdaging met zich mee, omdat eerdere verf- en beschermlagen door de tijd ernstig waren aangetast. De eerste lagen waren voornamelijk monochroom en bestonden uit witsteenimitatiekleuren met enkele terracottatinten. De witsteenimitatielagen werden hersteld, zonder de verdwenen delen te reconstrueren. De cementbepleistering tussen het beeld en de omlijsting werd vervangen door een kaleilaag, en het geheel kreeg een homogene uitstraling. De luifel en lantaarn kregen ook een grondige behandeling, uitgevoerd door Hugo Stevens van Voor Kruis en Beeld, en Markus Oudejans verzorgde de hervergulding van de kronen.
De restauratie werd eind augustus 2012 voltooid. Op 29 augustus werd de stelling afgebroken, en op 7 oktober volgde de herinzegening door pastoor Bruno Aerts, afgesloten met een receptie bij de Witte Paters.
Het beeld in de jaren '70:
De minst beschutte delen van de sculptuur, zoals het Jezuskind, verloren geleidelijk aan hun vorm. In de jaren 1970, na 1973, werd de verflaag verwijderd. Hoewel dit aanvankelijk een fraai resultaat opleverde, had het op de lange termijn een nadelig effect op het behoud van de steen.
Noot 1: Toeschrijving aan Jacob Johan Van der Neer (1757-1838) door Thomas Matei, die zich baseert op het ‘Memorieboek’ aangelegd door de beeldhouwers De Cuyper dat kon geraadpleegd worden door Emile Dilis. Zie: Thomas Matei, ‘Al wat in de kerck noodig is. De Antwerpse beeldhouwers Van der Neer (1700-1838)’, onuitgegeven eindverhandeling Kunstwetenschap, K.U. Leuven, 2005.
- Archief: Hs1491, [f° 4r°, 9v°]
- Iconografie: KIK, B029970 (1942); Archief VKB, foto 939/80, 17-08-1973; Antwerpse verhalen 1983, p. 126
- Literatuur: Thyssen 1902, p. 298; Thyssen 1922, p. 276; Bouwen 3nb 1979, p. 142; Schepens 1981, p. 213-215; Madonna 2002, p. 134; Madonna 2010, p. 35
- pdfNieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 19 (2012): 1, 12-13, 30, 31
- Referentie: vkb1.0063
'Steven' (Steven Wilsens) tekende het hoekpand met madonnabeeld ca. 1983 voor een bundel 'Antwerpse verhalen' (Schoten, 1983)
