Onze-Lieve-Vrouw met Kind, Medeverlosseres (‘O.-L.-Vrouw van de Vijfhoek’) - Grote Markt 15, Wisselstraat
Mariette Coppens (1992, polyester) naar Leopold Van Esbroeck (1959, hout), naar onbekende beeldsnijder (ca. 1938, hout),
deze naar Jacob Jozef Van der Neer (1742, hout)
In 1742 vervaardigde Jacob Jozef Van der Neer (1718-1794) als meesterproef voor de Sint-Lucasgilde een Madonna die, naar de locatie op de samenkomst van straten, bekend raakte als 'Onze-Lieve-Vrouw van de Vijfhoek'. Tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw sierde het monochroom wit geschilderde beeld het hoekpand Lombardenvest en Korte Gasthuisstraat.
Maria, gekroond en met een scepter in de linkerhand, stond op een grote maansikkel die rustte op een wereldbol-console met slang. Ze droeg haar naakte Kind voor zich op de rechterhand. Jezus, eveneens gekroond, klemde een rijksappel tussen linkerhand en -been en zegende met de rechterhand de voorbijgangers. <noot 1>
In 1931 verhuisde de Madonna naar de hoek Grote Markt en Wisselstraat. Daar bleek het eikenhouten beeld omstreeks 1938 aan vervanging toe (cf. Lattin 1944) en in de loop van de jaren 1950 nogmaals. Het beschadigde originele werk werd in 1959 opgenomen in de collectie van het Museum Vleeshuis en laatst tentoongesteld in het Lapidarium (tussen ca. 1979-1994). <noot 2> Ter plaatse kwam omstreeks 1959 een lindehouten kopie vervaardigd door Leopold Van Esbroeck (°1911). Hij volgde getrouw het voorbeeld, maar liet de maansikkel onder Maria's voeten weg. Ook dat beeld diende met de jaren te worden vervangen. In juni 1992 werd de huidige (weerbestendige) polyesterversie van Mariette Coppens (°1931) geplaatst. Hoewel de beeldhouwster het origineel nooit zag – voor haar kleimodel baseerde zij zich op de versie van haar echtgenoot en fotodocumenten <noot 3> – ontstond toch een vormelijk zeer getrouwe tweede kopie (eveneens zonder maansikkel).
Sinds kort, met de invoering van het lichtplan voor de Grote Markt in 2015, is de Madonna 's avonds met spots verlicht.
* <noot 1> In de laatste beschrijving (Madonna 2002) werd Jezus ten onrechte een ‘verdwenen’ kruisstaf toegedicht. Het zegenend gebaar wordt vermeld door Thyssen (1922).
* <noot 2> Museum Vleeshuis (AV.1959.041), ‘Inkomboek 1954-1960’ (vha.1.ink.15): op 29 december 1959 wordt deze Madonna, overgedragen door de dienst Stadsgebouwen, geregistreerd als “eikenhout, begin van de 18de eeuw”. Bij de ontruiming van het Lapidarium verhuisde het madonnabeeld naar alle waarschijnlijkheid B een depot. Het kon tot dusver helaas niet worden weergevonden. Wel is de polychroom geschilderde houten console nog in het Museum Vleeshuis aanwezig.
* <noot 3> Mondelinge mededeling Mariette Coppens aan W.S., 17 oktober 2002.
Archief: Hs1491, [f° 12v°] (Lombardenvest)
Iconografie: SAA, FOTO-OF # 04470 (SA035073; 1934, Lombardenvest); KIK, B031056 (Grote Markt, ongedateerd)
Literatuur: Thyssen 1902, p. 199; Thyssen 1922, p. 168-170; Bouwen 3na 1976, p. 61-62; Schepens 1981, p. 36, 64-67, 69; Madonna 2002, p. 40, 59, 96, 129-130, 141; Madonna 2010, p. 65
Geudens 1920; Cuyper 1924-1925, p. 358; Lattin 1944, p. 126-129; Lapidarium 1979, p. 25, nr. 38; Coppens 1986, p. 141 (L. Van Esbroeck); Ruyssevelt 1987, p. 73 (signalement van een ‘bazuinblazende engel’ van het bijwerk in bruikleen aan het AMVC (Letterenhuis), vermoedelijk een vergissing); Coppens 2001, p. 46 (M. Coppens)
Referentie: vkb1.0034
• Zie ook: Adriaan Brouwerstraat (met een geveltekening van brouwerij 'De Trouw' aan de Brouwersvliet, inspiratie voor de reconstructie hier aan de Grote Markt 15)
