Onze-Lieve-Vrouw met Kind (of Caritas?), zgn. 'Faustinagroep' - Lange Gasthuisstraat 33 (Maagdenhuis: binnenplaats, westgevel)
Huibrecht Van den Eynde (toegeschreven), 1636, Avendersteen (en replica op kunststofbasis), 126 × 95 × 85 cm (hbd)— Beschermd monument 25 maart 1938
Bij de vergrotingswerken aan het Maagdenhuis in de jaren 1634-1636, werd voor de inhuldiging een natuurstenen monument opgericht dat vandaag bekend staat als de 'Faustinagroep'. Het omvat een zittende (Onze-Lieve-)Vrouw met een voor haar staand Kind als vrijstaande sculptuur, twee grote penningreliëfs, twee gedecoreerde wapenschilden en een gedateerde tekstplaat met een sonnet die gedragen wordt door twee in hoogreliëf gekapte engeltjes. Een fragment van het sonnet “Seght Maget weest gegroet ...” laat een interpretatie van de beeldengroep als een Madonna toe, maar een ander element (zie verder) maakt dit weer betwistbaar. Het geheel is in een hoek boven een opgemetste keldertrap aangebracht en wordt beschut door een schaliedakje.
De benaming refereert aan Annia Galeria Faustina († 141), echtgenote van de latere keizer (138-161) Antoninus Pius. Zij richtte eertijds in Rome een opvanghuis voor weesmeisjes op (een gelijkaardige instelling als het Maagdenhuis). Na haar dood liet haar man voor haar een gedenkpenning slaan; die wordt hier met voor- en keerzijde, uitvergroot aan de achterwand afgebeeld. Eronder komen de wapenschilden en deviezen voor van dienstdoende regent en aalmoezenier Philippes Le Roy en echtgenote Maria De Raet. De penning is blank gelaten, de heraldische elementen zijn deels verguld, deels polychroom uitgevoerd.
De beeldengroep van Huibrecht Van den Eynde (1594-1661) is historisch uitzonderlijk als vroege weergave van een momentopname van een huiselijk tafereel. De vrouw (Maria), met een koffer op de schoot (er is een sluiting zichtbaar; het is geen kussen), kijkt voor zich uit terwijl een kind (haar Kind) haar aanklampt. De lectuur met het kussen laat een Madonna-voorstelling toe, de geldkoffer maakt evenwel een Caritasvoorstelling meer aanvaardbaar.<noot 1>
Met dit en ander werk vormt deze beeldhouwer een schakel tussen de statische renaissancesculptuur en de voldynamische barok, die een generatie later gaat opbloeien.
Het beeld op de binnenplaats is sinds 1995 vervangen door een kopie in kunststof, het gerestaureerde origineel staat opgesteld in museumzaal 10 (de voormalige kapel van het weeshuis).<noot 2>
• <noot 1> Met dank aan conservator Daniël Christiaens, die me op deze dubbele lectuur attent maakte. (W.S.)
• <noot 2> Na een eerste restauratie in 1950 door L. Van Esbroeck (archiefnota’s spreken over “Herstellen kindje en ornamenten muur”) volgde in 1965 een verfafname. Die was oorzaak van een snel inzettend verval van de zachte zandsteen en leidde naar de restauratie van de jaren 1990 (Gerrit Van den Heuvel en Sonja Pedersen i.s.m. E. Mahieu; opgeleverd in 1995).
Hierboven: De uitvergrote voor- en keerzijde van de gedenkpenning voor Annia Galeria Faustina († 141) - foto's WS, 2009
De originele beeldengroep binnen opgesteld in de zaal van het Maagdenhuismuseum - foto WS, 2010
Op 24 juni 2010 werd het sonnet, horend bij deze beeldengroep, op de binnenkoer van het Maagdenhuis verklankt (foto WS)
- Archief: Maagdenhuismuseum, inv. A.111
- Iconografie: KIK, X002802 (2005, interieur), B129323, B129324 (exterieur)
- Literatuur: Christiaens 1995; Verhelst 1996, p. 76; Maagdenhuis 2002, p. 33-34; Maagdenhuis 2003, p. 19 nr. 154, 22 nr. 111; Madonna 2010, p. 127
- Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: pdfnr. 16 (2010), p. 10-11; idem pdfnr. 17 (2011) 1, p. 10-11
- Referentie: vkb1.1278
