Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Ossenmarkt (op plein)
Floris De Cuyper, 1947, natuursteen.
In 2019 werd de Madonna, die hier reeds staat sinds 1946, door de stad gerestaureerd.
Sinds 1946-1947 bekroont een Madonna de pijler, die toen ook vernieuwd en naar het midden van het plein verplaatst werd. Dit natuurstenen beeld werd vervaardigd door Floris De Cuyper (1875-1965) in vervanging van datgene dat in 1814, na het Franse bewind, terugkwam.
Het beeld is gesigneerd 'F. DE CUYPER', rechts op voetplaat en bevatte vroeger op de voorzijde van de sokkel een herdenkingsopschrift 'HEROPGERICHT DOOR DE / GEBUREN MEI 1947'. Het werd ingezegend op 26 mei 1947.
Maria is gehuld in een wijde mantel die tevens haar hoofd bedekt. Ze draagt haar Kind op de linkerarm, ondersteunt hem aan zijn voetje en laat haar hoofd tegen hem aan rusten. Jezus, gekleed, is vredig ingedommeld en ondersteunt zijn hoofd met de rechterarm.
Aan de arduinen pijler is een decoratieve lantaarn bevestigd en is verder voorzien van een medaillon met Maria-monogram aan de voorzijde en het veermelde jaartal 1716 aan de achterzijde.
In de 19de en nog tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw was een grote stralenkrans achter het beeld aanwezig, zoals ook de vroegere Madonna van de Veemarkt er één bezat.
Op 5 mei 1814, na de verborgen periode onder het Franse bewind, werd de Madonna op Ossenmarkt als eerste 'hersteld' <noot 3>. In tegenstelling tot wat eerder door Priester A. Thyssen (zie hieronder) werd verondersteld gaat het hier om een staande Onze-Lieve-Vrouw met Kind. Pauwel-Marten Pompe (1742-1822), zoon van beeldhouwer Walter Pompe, deed hiervoor herstelwerk aan het oude beeld.
In 1921 werd het hoofd van het Jezuskind hermaakt. Het werd afgeworpen door ‘straatbengels’ (Thyssen 1922: 249). Op een foto uit 1944 is te zien dat het opnieuw onthoofd werd.
Priester A. Thyssen beweert in zijn bespreking van het beeld op het plein dat een zittende Maria op de pomppijler van de Ossenmarkt te zien is op een schilderij van Peter Van Bredael (1629-1719) <noot 1 en noot2>. Helaas is op dit werk amper een pijler te ontdekken en ook geen Mariabeeld erbovenop (zie onderaan). Ook chronologisch is de situatie bedenkelijk. De waterput werd, naar men aanneemt, omgevormd naar een pomp in 1716. Dit is althans het jaartal dat op de pijler voorkomt. Laten we daarom even deze zittende Madonna voor fantasie houden.
• <noot 1> “Ossenmarkt. – 208. Pomp: Indien wij geloof moeten hechten aan de schilderij van P. Van Bredael, den Oude (1629-1719), welke het nummer 784 in ons Museum draagt, zou eertijds een zittend Mariabeeld deze pomp bekroond hebben; heden nochtans treft men er eene staande afbeelding aan, omvangen door eenen vergulden stralenkrans. (...).” [A. Thyssen, ‘Antwerpen vermaard door den eeredienst van Maria. (...)’, Antwerpen, 1902., p. 275]
• <noot 2> Peter Van Bredael, ‘De Oude Ossenmarkt te Antwerpen’, olieverf op doek, 134 × 190 cm - KMSKA inv. nr. 784.
• <noot 3> In de collectie van het FotoMuseum (Waalse Kaai) is één van de oudste Antwerpse foto’s tout-court die van de Ossenmarkt mét Madonna. Deze foto werd gemaakt door drukker-uitgever en fotopionier Joseph-Ernest Buschmann (1814-1853) omstreeks 1850. De oudste foto met een Antwerps madonnabeeld is net toevallig het allereerst in 1814 herplaatste beeld. (Foto J.-E. Buschmann, ca. 1850 - FotoMuseum, Antwerpen)
- Archief: SAA, 18#21383 (Bouwaanvraag 29-06-1946); Hs1491, [f° 9r°]
- Iconografie: Peter Van Bredael, ‘De Oude Ossenmarkt te Antwerpen’, olieverf op doek, 134 × 190 cm, KMSKA inv. 784 (KIK, B102109); J.E. Buschmann (1814-1853) ‘De Ossenmarkt in Antwerpen’, ca. 1848-1850, FotoMuseum Antwerpen; KIK, B79468 (Ossenmarkt 1944; Het exemplaar geplaatst in 1814, inmiddels beschadigd: het hoofd van Jezus was afgebroken en in 1921 vervangen maar blijkt in 1944 alweer onthoofd).
- Literatuur: Thyssen 1902, p. 275; Thyssen 1922, p. 57, 249; Lattin 1933, p. 164; Lattin 1936, p. 200; Lattin 1948, p. 202; Lattin 1955, p. 234; Schepens 1981, p. 217; Ruyssevelt 2001, p. 77; Madonna 2002, p. 161; Tireliren 2006, p. 122-123; Madonna 2010, p. 167, 169
- Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 6, (2005) 1, p. 5; nr. 21 (2014), p. 4, 5, 21
- Referentie: vkb1.0109
