Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Repenstraat, Vleeshouwersstraat 38-40 (Vleeshuis)
Alexander Van Papenhoven (toegeschreven), 18de eeuw, natuursteen — Beschermd monument 2 september 1976
Deze Madonna, toegeschreven aan Alexander Van Papenhoven (1668-1759) is het enige historische gevelbeeld dat de tijd trotseerde aan de gevel van het Vleeshuis. De Calvarie aan de kant Driehespenstraat is afkomstig van de Zakbrug en de twee figuren aan de oostgevel boven de ingang (Vleeshouwersstraat) zijn historiserende beelden uit 1911 van de hand van Jules Weyns (1849-1930), ze stellen een veehandelaar en een slager voor.
Twee andere Onze-Lieve-Vrouwebeelden verdwenen min of meer recent. <noot 1> Over al deze beelden is weinig geweten, ook over dat toegeschreven aan Van Papenhoven. Bovendien is het oeuvre van deze vaardige beeldhouwer, een leerling van Artus (II) Quellinus (1625-1700), amper bestudeerd. <noot 2>
Trots toont Onze-Lieve-Vrouw haar Kind Jezus. Oorspronkelijk maakte deze zijn rol van Redder van de wereld waar door de zinnebeeldige slang van het kwaad de kop in te drukken met een (nu verdwenen) kruisstaf, hierin bijgestaan door Maria. De weergave van haar kleed is prachtig realistisch. De boven het beeld tegen de gevel aangebrachte grote stralenkrans, met wolkjes rondom een 'oog Gods', die het uitzicht zo sterk typeerde, verdween in de loop van de 20ste eeuw. Ter vervanging kwam de beschermende puntige luifel, die ook nog eens van kippengaas werd voorzien.
• <noot 1> Boven de doorgang onder het gebouw (op het tracé van de Burchtgracht) aan de Driehespenstraat verdween in 1907 een toen al lang gehavende ‘Onze-Lieve-Vrouw van Victorie’ van Willem-Ignatius Kerricx (1682-1745). Het minder goed gedocumenteerde beeldje aan de tegenoverliggende zijde van deze doorgang (Repenstraat), een Lievevrouw geflankeerd door engeltjes, gemaakt door een zekere J. Van Es, werd nog in 1931 vermeld. - Zie resp. Thyssen 1922, p. 85 en Hs1491, [f° 8r°].
• <noot 2> Andere in dit boek besproken beelden die aan A. Van Papenhoven worden toegeschreven zijn: de Madonna van Markgravestraat 17 (ten onrechte eerder vermeld als werk van Jacob Jozef Van der Neer; 1718-1794) en deze van de Melkmarkt 28; verder een hele reeks beelden van de Calvarieberg van de Sint-Pauluskerk (Veemarkt). Eén werk aan de ingang van deze beeldentuin is uniek: 'Jordanus van Saksen' is gesigneerd en gedateerd "AV PAPEN HOVEN 1709". - Te vermelden is dat hij ook aangezien wordt als de vervaardiger van de calvariegroep uit 1713 aan de koorsluiting van de Sint-Willibrorduskerk in Berchem (zie: Cuyper 1924-1925, p. 359; tekst in voetnoot bij Markgravestraat 17). - Voor een recente (maar onvolledige) oeuvreschets van deze beeldhouwer, zie: Philippot 2003, p. 1006-1007. — Zie bij Markgravestraat voor meer info.
Hierboven, foto's S, 2013
Hieronder, archief VKB (foto Frans De Keersmaecker, jaren 1970-1980)
- Archief: Hs1491, [f° 3v°]
- Iconografie: RKD, 0000057574 (olieverf, ca. 1570) en Migom 2002, p. 8 (ill.), 15 (met vermelding: veiling Sotheby’s Amsterdam, Old Master Paintings, 3 mei 1999, cat. nr. 30); Fierlants 1860 (EHC, K 11889, ‘Monuments civils’, 51, “Het Vleeschhuis”), zie ook: Goethem 1999, p. 360 (FE160), 185 (afb. 100); Thyssen 1902, p. 155; Thyssen 1922, na p. 88; KIK, B86819 (1945)
- Literatuur: Thyssen 1902, p. 154; Thyssen 1922, p. 133; Cuyper 1924-1925, p. 358; Bouwen 3na 1976, p. 411; Schepens 1981, p. 163; Madonna 2002, p. 165; Lampo 2004, p. 123 (beelden J. Weyns); Madonna 2010, p. 191
- Referentie: vkb1.0172 — Museum Vleeshuis: AV.5508, alternatief: 25.A 80
Hierboven, de Madonna met stralenkrans en oog Gods op een foto uit 1860 (Fierlants, EHC, detail)
