Onze-Lieve-Vrouw met Kind - Zilversmidstraat 8

Beeldhouwer onbekend, natuursteen (mogelijk Avendersteen), 33 cm

Bij de sloop van de Vleeshuiswijk verdwenen enkele historische beelden die daar veelal gangen of koertjes sierden. Door gebrekkige documentatie is het zicht op de originele locatie van dit kleine erfgoed onklaar.

Eén Onze-Lieve-Vrouw belandde in een stadsdepot (uit een gang van de Kuipersstraat 22) <noot 1> en ook een H. Petrus van een gevel aan de Willem Ogierplaats <noot 2> werd geborgen.

Een geschilderd madonnabeeldje "afkomstig van de Zilversmidstraat", omhangen met ex-voto’s en een druiventros kwam in het Volkskundemuseum terecht. Kort voor 1981 werd dit in eigen beheer 'gerestaureerd' door de stad Antwerpen en naderhand, zonder luifel, aan een gevel van het nieuwbouwproject (1978-1988) <noot 3> geplaatst. De precieze vroegere locatie van dit werk is ongekend en in historische literatuur is er geen spoor van te vinden.

In 1994 blijkt het Jezuskind onthoofd en zo zal het beeldje er blijven hangen tot het in 2001 kon worden gerestaureerd. Bij de behandeling door Kim Raymakers bleek het nefast gebrek van de luifel. Door vochtinsijpeling was de steen niet alleen zijn samenhang verloren, maar het beeld werd ook doormidden gespleten door een roestende ijzeren dook. Na consolidatie ervan vervaardigde zij voor het Kind een nieuw kopje en bracht ook een nieuwe rechtervoorarm (met zegenende hand) en rechtervoetje aan. Vermoedelijk waren dit al oude herstellingen, die nu dienden herdaan (en geïnterpreteerd).

Pas in juni 2002 kon het werk worden herplaatst, het hedendaagse regenbeschuttend inoxen luifeltje liet op zich wachten.

Maria, met lange, golvende haren over de schouders, draagt een hoog onder de borsten sluitend kleed. De stof van haar mantel wordt met een wrong op haar middel opgehouden. Hierop laat ze het naakte Kindje rusten, dat ze met haar rechterhand tegen zich aangedrukt. Haar linkerhand raakt teder zijn knie. Haar blik is ingetogen, gesloten, en sluit aan bij de statische vorm van de hele sculptuur, die bovendien erg frontaal is opgevat. De precieze houding en expressie van het Jezuskind is omwille van de restauraties niet meer te vatten. <noot 4>

Stilistisch lijkt dit beeld thuis te horen in de Renaissance, in een geest nog onaangeroerd door het maniërisme. In essentie is het zelfs laatgotisch. Is dit een oud beeld, een minder oude naleving van een oude stijl of een negentiende-eeuwse kopie?

Hoewel dit werk op een zielloze baksteengevel onder een strakke inoxluifel hangt, storen deze nieuwe elementen niet. De uit de jaren 1980 daterende fantasieconsole vormt wel een vloek, haar bedenkelijke vormgeving lijkt wel de gapende muil van een spotter. 

• <noot 1> Deze polychrome Onze-Lieve-Vrouw op een wereldbol is gemonteerd op een rugplaat waarop bovenaan een zinken luifeltje is aangebracht. Het beeld is momenteel nog in behandeling in de Artesis Hogeschool Antwerpen, Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, opleiding Conservatie/Restauratie, studio hout en polychromie.

• <noot 2> Deze neogotische H. Petrus uit 1905 werd in 1970 afgenomen aan de Willem Ogierplaats 1. Na verblijf in een stadsdepot is het beeld in 2001 overgedragen aan Voor Kruis en Beeld, die het in eigen depot bewaart. Het werk werd in een steenachtig materiaal gegoten (is hol), bevat een metalen (koperen?) opzetnimbus en meet 141 × 40 × 30 cm (hbd). (zie: Thyssen 1922, p. 179).

• <noot 3> Zie: S. Migom, "Van Werf tot Ruckersplein. 200 jaar Vleeshuiswijk" in: 'Rondom het Vleeshuis. Geschiedenis van een verdwenen buurt', Antwerpen 2004, p. 57-119 (p. 116).

• <noot 4> Deze restauratie werd bekostigd door (een inmiddels overleden) stadsgids om de genezing van zijn echtgenote te bekomen. In de marge nog twee waarnemingen gedaan bij de behandeling: "Op het hoofd van Maria werd een aanduiding (afvlakking van de vorm ) naar een kroon opgemerkt" en "Twee kleine restanten verf van blauwe en rode kleur onderaan de achterkant van het beeld doen vermoeden dat dit beeldje ooit polychroom was." 

Archief en literatuur:

• Iconografie: Archief VKB, Foto F. De Keersmaecker, Neg. 1075/86 (voor enige restauratie); Schepens 1981, p. 242 (na de eerste ingreep)
• Literatuur: Schepens 1981, p. 241; Madonna 2002, p. 177; Madonna 2010, p. 239; Nieuwsbrief Vrienden van de Antwerpse Madonna's: nr. 1, (2002) 1, p. 4; nr. 2, (2003) 1, p. 8
• Referentie: vkb1.0297

Boven: het beeldje omhangen met sieraden 'ex-voto's en een druiventros' - Foto F. De Keersmaecker, Archief VKB