Calvariegroep - Sint-Bavostraat 18

•  

Aan de zuidkant van het plein voor de Sint-Bavokerk is sinds 1975 de Calvarie heropgesteld die in 1785 aan de buitenzijde van het kerkkoor was aangebracht, maar oorspronkelijk in 1726 opgericht werd in het klooster van de Derde Orde in de Lange Gasthuisstraat in Antwerpen. In 1841, bij de vergroting van de kerk en het koor, was de Calvarie als eens verhuisd naar een uitsprong van het zijkoor.

De natuurstenen beelden van Maria en Johannes dateren uit 1726, het ijzeren kruis is recenter en afkomstig van de voormalige begraafplaats aan de Jules Moretuslei. Het Christuscorpus uit 1726 ontbreekt in de actuele buitenopstelling, deze houtsculptuur is fragmentair in de kerk zelf te zien. Een latere herstelling van de benen in gips werd in 1975 op advies van beeldhouwer Lode Eyckermans verwijderd.

De hele beeldengroep, inclusief een stenen kruis, werd door de kerkfabriek in mei 1785 aangekocht voor 25 gulden op een verkoop van goederen van het afgeschafte Antwerpse klooster van de zusters Urbanisten (zusters van de Derde Orde van Sint-Franciscus). Daar had zuster Maria Anna Van Cauckercken (1665-), dochter van de kroniekschrijver Louis Van Cauckercken, de Calvarie laten oprichten in 1726, waar hij opgesteld stond op een open plaats tegenover de grote inkompoort van de Lange Gasthuisstraat.

Na de verhuis werden de beelden onder een met schaliën bedekte luifel heropgesteld, het stenen kruis werd hergebruikt om er een knielbank van te maken en het Christusbeeld kwam te hangen aan een nieuw houten kruis. De kosten voor dit werk beliepen een 100 gulden. Het geheel werd ingezegend op 5 juni 1785.

Bij de Antwerpse opstelling hoorde nog bijwerk als een schedel, een serpent en ook een gedenksteen met Latijns chronogram. Het is door de ijver van toenmalig parochiepastoor Biscops, die de opdracht op de steen noteerde, dat we ingelicht zijn over zowel datering als opdrachtgeefster. — [WS, 2015]

(Bron: Floris Prims, Geschiedenis van Wilrijk, Wilrijk, 1952: 168; Robert Van Passen, 'Geschiedenis van Wilrijk', Wilrijk, 1982, p. 206-207, met ill en noten; 'Bouwen door de eeuwen heen … 3nd', Turnhout, 1992, p. 414-415).

 

Foto, ongedateerd, in: Robert Van Passen, 'Geschiedenis van Wilrijk', Wilrijk, 1982, p. 207

 

Calvarie (Standbeelden.be), met actuele foto's en overname van de vorige versie van bovenstaande tekst (WS)
vkb1.1406

 

Robert Van Passen, 'Geschiedenis van Wilrijk', Wilrijk, 1982, p. 206-207:

Op de dag voor Venerabel of Sacramentsdag, zijnde 5 juni 1785, werd achter het hoogkoor een calvarie opgericht, zoals die aan zovele kerken achter het hoogkoor te zien waren: een Christus aan het kruis met naast hem de beelden van St.-Jan en O.-L.- Vrouw. Deze calvarie had men eveneens in een afgeschaft klooster, nl. te Antwerpen, bij de Zusters van de Derde Orde of Urbanisten, in de Lange Gasthuisstraat gekocht <333>. Daar had het op de open plaats over de grote poort gestaan, met zijn doodshoofd, serpent en ander toebehoren. Luidens het opschrift, dat pastoor Biscops op een vierkante steen aan de voet van het kruis nog kon afschrijven, had Maria Anna van Caukercken die calvarieberg in 1726 — aldus het chronogram in het Latijnse opschrift — aan de Zaligmaker, Maria en Joannes opgedragen <334>. De hier vermelde Marie Anna van Caukercken was de dochter van de bekende kroniekschrijver Louis van Caukercken en werd geboren in 1665. Zij trad in het gezegde klooster van de Derde Orde binnen en werd daar geprofest op 26 mei 1682. Haar ouders schonken bij testament in 1696 en 1702 aanzienlijke sommen aan het klooster waar hun dochter verbleef. Mogelijk gebruikte zuster Van Caukercken een deel hiervan tot oprichting van de calvarie in 1726 <335>. Biscops beschrijft dat 5 à 6 inwoners van Wilrijk de calvariebeelden gratis van Antwerpen naar Wilrijk hadden vervoerd; de kerkfabriek had hun slechts enige potten bier moeten betalen. De andere onkosten, zoals het metsel- en timmerwerk, het maken van een houten kruis met dakje, lood en schaliën, hadden samen zowat 100 gl. belopen. Het lood dat van het oud stenen kruis te Antwerpen afkomstig was. had de kerkfabriek nog tot haar profijt kunnen verkopen. Van dat stenen kruis uit Antwerpen, dat te Wilrijk door een houten was vervangen, had men een knielbank voor het nieuwe kruis gemaakt <332>. Hoe de calvarie aan een uitsprong van het zijkoor er uitzag toont de foto nr. 54. De beelden van Maria en Joannes zijn nog steeds te zien naast het ijzeren kruis dat van het kerkhof aan Jules Moretuslei afkomstig is, terwijl de torso van de Christusfiguur nog in de winterkapel van St.-Bavokerk te bewonderen is <336>. De oprichting van deze calvarieberg is zowat het laatste wat we over kerkgebouw en meubilair in het Oud Regime vernemen. Moeilijke tijden zijn in aantocht voor de kerk en haar bedienaars...

 

• 332 R.W. K. 17
• 333 Dit klooster bevond zich ter plaatse van de huidige Stedelijke Normaalschool.
• 334 PRIMS, Wilr., 165, die dit opschrift ten onrechte aan onze pastoor Van den Bosch toeschrijft.
• 335 E. DILIS, Louis van Cauckercken, chroniqueur anversois et son livre de raison. (Overdr. uit Annales de l'Ac. Royale d'Archéologie de Belgique 1911), p. 24, 40, 41-42. - Over het kloosterleven van Marianne van Caukercken meer details in R., Urbanisten van Antwerpen, 6, ongef.
• 336 De later bijgewerkte plaasteren benen van het Christusbeeld werden na afbraak van de Calvarie (1975) verwijderd, op advies van L. Eyckermans, beeldhouwer (Dossier, Bouwdienst). - Een traditie binnen de familie Le Grelle wil dat de stenen beelden van Maria en Joannes door de Le Grelles zouden zijn geplaatst, ter vervanging van de vroegere beelden, en dat ze de gelaatsuitdrukking van de aldaar begraven Lydia en Alice Le Grelle zouden vertonen.